Categorie: Buitenland

DINSDAG 2 OKTOBER 2018 Volgende week zondag 14 oktober zijn er in België in het hele land gemeenteraadsverkiezingen.

589 België heeft 589 gemeenten verdeeld over drie gewesten: Vlaanderen, Wallonië en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De meeste gemeenten liggen in Vlaanderen, zoals Aalst, Antwerpen, Brugge, Dendermonde en Gent. De wet- en regelgeving voor de gemeenteraadsverkiezingen in de drie gewesten is niet helemaal dezelfde. Voor zover de regels uiteenlopen, schrijf ik hieronder alleen over de Vlaamse regels.

Wie mag stemmen Vanaf 18 jaar mag in beginsel iedereen die in de gemeente woont gaan stemmen. Wie niet de Belgische nationaliteit heeft, maar wel EU-burger is, mag na een officieel verzoek ook gaan stemmen. Andere vreemdelingen mogen dat pas nadat ze vijf jaar rechtmatig in België hebben gewoond én bovendien verklaren dat ze de Grondwet en het Europees Mensenrechtenverdrag naleven.

Stemmen moet In België is het uitbrengen van je stem niet alleen een recht, maar is de kiesgerechtigde in beginsel ook verplicht om naar het stembureau te gaan. Er geldt een wettelijke opkomstplicht. Wie daaraan niet voldoet, kan gestraft worden met een (weliswaar lage) boete. En wie vier gemeenteraadsverkiezingen niet naar het stembureau gaat, kan soms gedurende een bepaalde periode geen ambtenaar meer worden of als ambtenaar promotie maken.

Openingstijden De stembureaus zijn in Nederland in het algemeen open van half 8 ’s ochtends tot 9 uur ’s avonds. Maar zo ruim zijn de openingstijden in België niet: de kiezers worden tot de stemming toegelaten van 8 uur ’s morgens tot 1 uur ’s middags.

Hulp in stemhokje Alleen iemand met een lichamelijke beperking mag zich in het stemhokje laten bijstaan, net als in Nederland.

Meer dan één stem De kiezer mag op het stembiljet meer dan één bolletje rood kleuren. Op het stembiljet staan net als in Nederland de kandidatenlijsten (met de naam van de politieke partijen erboven). De kiezer mag zijn stem geven aan één van de kandidatenlijsten: lijststem geheten. De kiezer mag bovendien een voorkeursstem uitbrengen op één kandidaat of zelfs op meer kandidaten: naamstem geheten. Lijststem en alle naamstemmen moeten op dezelfde kandidatenlijst worden uitgebracht. De kiezer mag ook alleen een lijststem uitbrengen.

Verdelen van de stemmen Meestal zal het aantal stemmen dat op een kandidatenlijst is uitgebracht onvoldoende zijn om alle kandidaten op die lijst gemeenteraadslid te maken. Dan moeten de stemmen worden verdeeld over de kandidaten. Hoe gaat dat in zijn werk? Uh ja, hoe gaat dat eigenlijk in zijn werk? Ik begrijp het – in grote lijnen – als volgt, maar weet niet helemaal zeker of ik het bij het juiste eind heb. Alle lijststemmen gaan eerst naar de kandidaten met de hoogste plaatsen op de lijst. Lijststemmen worden toegevoegd aan de naamstemmen van de kandidaat; de lijststemmen die hij niet nodig heeft, gaan naar de volgende kandidaat op de lijst. Naamstemmen ”blijven” bij de kandidaat die ze gekregen heeft. De volgorde van de kandidatenlijst – vastgesteld door de politieke partij – is dus wel degelijk van belang. En het maakt dus verschil of een kiezer alleen naamstemmen uitbrengt of ook een lijststem. En als ik me niet vergis, werkt het zo dat hoe meer naamstemmen een individuele kiezer uitbrengt, des te minder de lijstvolgorde wordt doorbroken zoals die is vastgesteld door de politieke partij.

BRONNEN

Artikel 140 Lokaal en Provinciaal Kiesdecreet van 8 juli 2011 luidt (gedeeltelijk): De kiezer kan geldig stemmen door het uitbrengen van: 1° een lijststem, als hij akkoord gaat met de volgorde waarin de kandidaten op de lijst voorkomen; 2° een naamstem, meerdere naamstemmen op eenzelfde lijst of een lijststem in combinatie met een of meer naamstemmen binnen dezelfde lijst, als hij de volgorde waarin de kandidaten op die lijst voorkomen, wil wijzigen.

Artikel 8 luidt (gedeeltelijk) : Om gemeenteraadskiezer te zijn, moet men 1° Belg zijn; 2° de leeftijd van achttien jaar hebben bereikt; 3° in de bevolkingsregisters van de gemeente ingeschreven zijn; 4° zich niet bevinden in één van de gevallen van uitsluiting of schorsing.

Artikel 11 luidt (gedeeltelijk): (..) kunnen onderdanen van de andere lidstaten van de Europese Unie eveneens de hoedanigheid van gemeenteraadskiezer verwerven als zij voldoen aan de kiesvoorwaarden, vermeld in artikel 8 en als zij voor 1 augustus van het jaar waarin de gewone verkiezing van de gemeenteraden plaats heeft hun wil te kennen hebben gegeven om dat stemrecht in België uit te oefenen.

Artikel 13 luidt (gedeeltelijk): (..) kunnen onderdanen van de staten die geen lid zijn van de Europese Unie eveneens de hoedanigheid van gemeenteraadskiezer verwerven als zij voldoen aan de andere kiesvoorwaarden, vermeld in artikel 8.

Artikel 14 luidt (gedeeltelijk): Om te kunnen worden ingeschreven op de kiezerslijst moeten de personen, vermeld in artikel 13, bij de gemeente waar zij hun hoofdverblijfplaats hebben, een schriftelijke aanvraag indienen met vermelding van: 3° een verklaring waarin de indiener van de aanvraag zich ertoe verbindt de Grondwet, de wetten van het Belgische volk en het Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden na te leven. De personen, vermeld in artikel 13, moeten kunnen bewijzen dat ze op het ogenblik van de indiening van de aanvraag vijf jaar ononderbroken hun hoofdverblijfplaats in België hebben, gedekt door een wettelijk verblijf.

Artikel 250 luidt: Deelneming aan de stemming is verplicht.

Artikel 253 luidt (gedeeltelijk): Een eerste, niet gewettigde onthouding wordt naargelang van de omstandigheden gestraft met een berisping of met een geldboete van vijf euro tot tien euro. Bij herhaling is de geldboete tien euro tot vijfentwintig euro. Een vervangende gevangenisstraf wordt niet uitgesproken. Met behoud van de toepassing van de voormelde strafbepalingen wordt de kiezer, als de niet-gewettigde onthouding ten minste viermaal voorkomt binnen vijftien jaar, voor tien jaar van de kiezerslijsten geschrapt en kan hij gedurende die tijd geen benoeming, bevordering of onderscheiding krijgen van een openbare overheid.

Artikel 254 luidt: Hij die zijn stemplicht verzuimt bij een gemeenteraadsverkiezing na een zelfde verzuim te hebben begaan bij een andere verkiezing, en omgekeerd, is niet in staat van herhaling. De bepalingen van dit artikel, als ze de herhaling van een niet-gewettigd verzuim van de stemplicht betreffen, vinden alleen toepassing als de verkiezingen van dezelfde aard zijn.

Artikel 143 luidt (gedeeltelijk): De kiezers worden tot de stemming toegelaten van 8 tot 13 uur.

Artikel 138 luidt (gedeeltelijk): Een kiezer die wegens lichamelijke beperkingen niet in staat is om zich alleen naar het stemhokje te begeven of om zelf zijn stem uit te brengen, mag zich met toestemming van de voorzitter door iemand laten geleiden of bijstaan

Artikel 165: Het stemcijfer van iedere lijst wordt bepaald door alle stembiljetten op te tellen waarop een geldige stem is uitgebracht bovenaan op de lijst of op een of meer kandidaten van die lijst.

Artikel 169: Als het aantal kandidaten van een lijst groter is dan het aantal zetels dat aan die lijst toekomt, worden de verkozenen door het gemeentelijk hoofdbureau aangewezen op basis van de naamstemmen en een overdracht van de lijststemmen.

De aanwijzing van de verkozenen en hun opvolgers gebeurt op de volgende manier:

1° per lijst wordt het verkiesbaarheidscijfer op de volgende manier berekend: ((stemcijfer van de lijst) X (aantal zetels aan die lijst toegekend)) / (aantal zetels aan die lijst toegekend +1)
2° het aantal over te dragen stemmen wordt op de volgende manier berekend :
((aantal stembiljetten met een lijststem, vermeld in artikel 155, § 3, eerste lid, 1°) X (aantal zetels aan die lijst toegekend)) / 3
3° het aantal stemmen vermeld in 2° wordt als volgt overgedragen : de toe te kennen stembiljetten worden toegevoegd aan de naamstemmen die de eerste kandidaat van de lijst heeft behaald, om het verkiesbaarheidscijfer van die lijst vermeld in 1°, te bereiken. Als er een overschot is, wordt dat op vergelijkbare wijze toegekend aan de tweede kandidaat, vervolgens aan de derde enzovoort, tot het aantal over te dragen stemmen, vermeld in 2°, uitgeput is;
4° de zetels worden toegekend aan de kandidaten in afnemende grootte van het aantal stemmen dat zij hebben behaald, na de overdracht van de stemmen, vermeld in 3°. Bij gelijk stemmenaantal is de volgorde van voordracht op de lijst beslissend;

DINSDAG 25 SEPTEMBER 2018 In een Nederlandse krant stond vorige week een groot artikel over Brett Kavanaugh. Hij is de kandidaat van president Trump voor een vacature in het Amerikaanse Hooggerechtshof. Hoe wordt een nieuwe rechter in het Hooggerechtshof van de Verenigde Staten benoemd? En hoe is dat in buurland Canada geregeld? En hoe is het in ons land geregeld?

Supreme court USA Het Amerikaanse Hooggerechtshof – het Supreme Court – is het hoogste federale rechtcollege van de Verenigde Staten. Het bestaat normaliter uit negen rechters.

Benoemen rechter Als er een vacature is, benoemt de president een nieuwe rechter. Hij mag echter alleen iemand benoemen met wie de Senate instemt.

Senate De Senate vormt samen met de House of Representatives het Amerikaanse parlement, Congress geheten. De Senate bestaat uit 100 senatoren. De House of Representatives is dus niet betrokken bij de benoemingen van deze rechters.

Supreme court of Canada Het Canadese Hooggerechtshof – het Supreme court of Canada – is het hoogste federale rechtscollege van Canada. Ook dit hof bestaat normaliter uit negen rechters.

Benoemen rechter Parliament benoemt de nieuwe rechters.

Parliament Het Canadese Parliament bestaat uit twee Kamers: Senate én House of Commons. Beide Kamers zijn dus betrokken bij de benoeming van een rechter voor het Hooggerechtshof.

Hoge Raad der Nederlanden De Hoge Raad is één van de hoogste rechtscolleges van ons land. Het bestaat normaliter uit (maximaal) 38 rechters, exclusief de rechters in buitengewone dienst.

Benoemen rechter De regering benoemt nieuwe rechters. Daarbij moet zij kiezen uit een voordracht van drie personen die door de Tweede Kamer is gemaakt.

Tweede Kamer De Nederlandse Tweede Kamer vormt samen met de Eerste Kamer het parlement, Staten-Generaal geheten. De Tweede Kamer bestaat uit 150 leden. Alleen deze Kamer is dus betrokken bij de benoeming van rechters van de Hoge Raad.

Ene Hooggerechtshof is het andere niet Taken en bevoegdheden en dergelijke van een Hooggerechtshof verschillen per land.

BRONNEN

Article 3 Constitution of the United States luidt (gedeeltelijk): The judicial Power of the United States, shall be vested in one supreme Court and in inferior Courts.

Article 2 luidt (gedeeltelijk): The President, by and with the Advice and Consent of the Senate, shall appoint Judges of the supreme Court.

Article 1 luidt (gedeeltelijk): All legislative Powers herein granted shall be vested in a Congress of the United States, which shall consist of a Senate and House of Representatives. The Senate of the United States shall be composed of two Senators from each State, chosen by the Legislature thereof, for six Years; and each Senator shall have one Vote.

Section 101 van de (Canadese) Constitution Act 1867 luidt: The Parliament of Canada may, notwithstanding anything in this Act, from Time to Time provide for the Constitution, Maintenance, and Organization of a General Court of Appeal for Canada, and for the Establishment of any additional Courts for the better Administration of the Laws of Canada.

Section 17 luidt: There shall be One Parliament for Canada, consisting of the Queen, an Upper House styled the Senate, and the House of Commons.

Artikel 118 van de (Nederlandse) Grondwet luidt (gedeeltelijk): De leden van de Hoge Raad der Nederlanden worden benoemd uit een voordracht van drie personen, opgemaakt door de Tweede Kamer der Staten-Generaal.

Artikel 117 luidt (gedeeltelijk): De leden van de rechterlijke macht met rechtspraak belast worden bij koninklijk besluit voor het leven benoemd.

Artikel 47 luidt (gedeeltelijk): Alle koninklijke besluiten worden door de Koning en door een of meer ministers of staatssecretarissen ondertekend.

Artikel 51 luidt (gedeeltelijk): De Staten-Generaal bestaan uit de Tweede Kamer en de Eerste Kamer. De Tweede Kamer bestaat uit honderdvijftig leden

VENDREDI LE 21 SEPTEMBRE 2018 Gisteren stond er een groot artikel in een Nederlandse krant over de affaire Benalla in Frankrijk. Alexandre Benalla was veiligheidsadviseur van president Macron toen hij op 1 mei ”aan de zijde van agenten van de oproerpolitie” enkele demonstranten hardhandig tegen de grond werkte; dit soort werk had niets te maken met zijn functie als veiligheidsadviseur. De affaire Benalla gaat vooral over de reactie van de kant van de president: in eerste instantie werd hij slechts twee weken geschorst en pas na publicatie in dagblad Le Monde ontslagen. In juli heeft deze affaire geleid tot de instelling van een parlementaire onderzoekscommissie. Afgelopen zondag heeft de Minister van Justitie een ingezonden brief naar Le Monde gestuurd waarin ze stelt dat deze onderzoekscommissie ongrondwettig handelt. Afgelopen woensdag werd dat echter door een hoogleraar staatsrecht in dezelfde krant betwist. Hieronder volgt een uiteenzetting van een deel van hun argumenten.

Senaatscommissie De parlementaire onderzoekscommissie is een senaatscommissie. Het Franse parlement bestaat uit twee Kamers: de Assemblée nationale en de Sénat. Beide Kamers kunnen een onderzoekscommissie instellen.

Président et Gouvernement De Président maakt geen deel uit van de Gouvernement. Ook al benoemt hij de Eerste minister en de andere ministers, kan hij ze ook weer ontslaan en is hij voorzitter van de de ministerraad. Gouvernement en Président worden gezien als de twee pilaren van de pouvoir exécutif (uitvoerende macht). Ze hebben elk hun eigen Grondwettelijke taken bij die uitvoerende macht. De Président waakt bijvoorbeeld over het respect de la Constitution, terwijl de Gouvernement la politique de la Nation bepaalt. De Gouvernement moet over dat laatste verantwoording afleggen aan het parlement; de Président niet over het eerste.

L’action du Gouvernement? Een parlementaire onderzoekscommissie moet zich op grond van de Constitution (Grondwet) beperken tot l’action du Gouvernement; dat volgt uit de artikelen 52-2 en 24. Volgens de minister van justitie – Nicole Belloubet – betekenen deze woorden dat de commissie geen onderzoek mag doen naar gedragingen van de président. De hoogleraar staatsrecht – Olivier Beaud – is het ermee eens dat dit de letterlijke uitleg is van deze artikelen. Maar volgens hem past een letterlijke uitleg niet bij de politieke praktijk die in de afgelopen halve eeuw is ontstaan. Het is namelijk politieke praktijk geworden dat la politique de la nation niet door de Gouvernement maar door de Président wordt bepaald, terwijl het volgens de Constitution dus andersom moet zijn. Beaud stelt dat vanwege die ontstane praktijk een letterlijke uitleg van l’action du Gouvernement in de artikelen 52-2 en 24 niet op zijn plaats is en deze artikelen zich daarom niet (meer) verzetten tegen een parlementaire onderzoekscommissie die onderzoek doet naar gedragingen van de Président.

Politieke verhoudingen Zoals gezegd is het een commissie van de Senaat, en niet van de Assemblée nationale. Dat is niet zo vreemd, gezien de politieke verhoudingen in de Kamers. In de Assemblée nationale heeft regeringspartij La République En Marche de absolute meerderheid; deze partij is bovendien door de Président zelf opgericht. In de Sénat liggen de verhoudingen heel anders. De regeringspartijen vormen hier een (kleine) minderheid. Oppositiepartij Les Républicains is hier met stip de grootste. Het voorzitterschap van de onderzoekscommissie is in handen van deze partij (in de persoon van Philippe Bas).

BRONNEN

Onderstaande wetsbepalingen zijn afkomstig van DILA. Constitution Version consolidée au 8 mars 2018 https://www.legifrance.gouv.fr/Droit-francais/Constitution.

Artikel 51-2 Constitution luidt: Pour l’exercice des missions de contrôle et d’évaluation définies au premier alinéa de l’article 24, des commissions d’enquête peuvent être créées au sein de chaque assemblée pour recueillir, dans les conditions prévues par la loi, des éléments d’information. La loi détermine leurs règles d’organisation et de fonctionnement. Leurs conditions de création sont fixées par le règlement de chaque assemblée.

Artikel 24 luidt (gedeeltelijk): Le Parlement (…) contrôle l’action du Gouvernement. Il évalue les politiques publiques. Il comprend l’Assemblée nationale et le Sénat.

Artikel 67 luidt (gedeeltelijk): Le Président de la République n’est pas responsable des actes accomplis en cette qualité, sous réserve des dispositions des articles 53-2 et 68.

Il ne peut, durant son mandat et devant aucune juridiction ou autorité administrative française, être requis de témoigner non plus que faire l’objet d’une action, d’un acte d’information, d’instruction ou de poursuite.

Titre II van de Constitution luidt: Le Président de la République

Titre III van de Constitution luidt: Le Gouvernement

Artikel 8 Constitution luidt: Le Président de la République nomme le Premier Ministre. Il met fin à ses fonctions sur la présentation par celui-ci de la démission du Gouvernement. Sur la proposition du Premier ministre, il nomme les autres membres du Gouvernement et met fin à leurs fonctions.

Artikel 9 luidt: Le Président de la République préside le conseil des ministres.

Article 20 luidt: Le Gouvernement détermine et conduit la politique de la Nation. Il dispose de l’administration et de la force armée. Il est responsable devant le Parlement dans les conditions et suivant les procédures prévues aux articles 49 et 50.

Article 5 luidt: Le Président de la République veille au respect de la Constitution. Il assure, par son arbitrage, le fonctionnement régulier des pouvoirs publics ainsi que la continuité de l’Etat. Il est le garant de l’indépendance nationale, de l’intégrité du territoire et du respect des traités.

DINSDAG 11 SEPTEMBER 2018 (9/11!) In een Nederlandse krant stond vorige week een paginagroot artikel over de officiële kandidaat van de Democratische Partij voor de verkiezingen van het Huis van Afgevaardigden in een kiesdistrict van Massachusetts. Massachusetts (Boston) is een Amerikaanse staat aan de noordoostkust. Het grondgebied is iets meer dan de helft van Nederland en telt bijna 7 miljoen inwoners. Wat deze kandidaat – Ayanna Pressley – zo bijzonder maakte, was bijvoorbeeld dat ze een tegenstander versloeg die al meer dan twintig jaar de parlementszetel bezette en die bovendien werd gesteund door het partijbestuur.

House of Representatives Het Huis van Afgevaardigden vormt samen met de Senaat het parlement van de VS. Het parlement heet Congress. Het Huis van Afgevaardigden bestaat uit 435 leden.

Kiesdistricten In elke staat van de VS kiezen de burgers enkele afgevaardigden. Hoeveel dat er zijn, verschilt per staat. In Massachusetts worden er negen gekozen. Massachusetts is daarom verdeeld in negen kiesdistricten: in elk kiesdistrict kiezen de burgers één afgevaardigde. Zij doen dat door hun stem uit te brengen op één van de officiële kandidaten die op het stembiljet staan.

Kandidaatstelling In Massachusetts worden de officiële kandidaten gesteld door de politieke partijen, bijvoorbeeld door The Massachusetts Democratic Party. Een partij heeft echter niet veel vrijheid in de wijze waarop ze tot haar kandidaatstelling komt. Het parlement van Massachusetts heeft daarvoor namelijk een wettelijke regeling gemaakt. Met die vrijheid is het dus heel anders dan in Nederland gesteld!

Primary Partijen moeten op grond van deze wettelijke regeling voor de kandidaatstelling van een lid voor het Huis van Afgevaardigden verkiezingen organiseren. Die verkiezingen moeten een primary zijn of een caucus. De Democratische Partij van Massachusetts heeft een primary gehouden.

Wie mag stemmen? Uiteraard moeten alle partijleden kunnen stemmen in een primary. Maar zij niet alleen: ook burgers die geen partijlid zijn, moeten kunnen stemmen, mits zij zich bij het ophalen van een stembiljet als partijlid laten registreren. Zij kunnen hun partijlidmaatschap direct na het uitbrengen van de stem overigens weer opzeggen, als ik het goed begrepen heb.

Direct vote De burgers moeten hun stem direct uitbrengen op één van de kandidaten, en dus niet slechts – indirect vote – op personen die vervolgens een keuze maken uit de kandidaten.

Plurality vote De officiële kandidaat – de winnaar – is in Massachusetts de kandidaat die de meeste stemmen heeft gekregen. De politieke partij mag dus bijvoorbeeld niet eisen dat de officiële kandidaat de absolute meerderheid van de stemmen heeft gekregen. Evenmin mag de partij bijvoorbeeld de twee kandidaten die de meeste stemmen hebben gekregen beiden tot officiële kandidaten maken. Slechts één kandidaat mag officiële kandidaat zijn bij de verkiezingen voor een Massachusett’s zetel in het Huis van Afgevaardigden van de VS, en dat is de kandidaat die bij de primary (of caucus) de meeste stemmen heeft gekregen.

BRONNEN

Chapter 53 van de General Laws of the Commonwealth of Massachusetts, sections 1, 2 en 37:

Section 1 luidt (gedeeltelijk): At any primary, caucus or convention held under this chapter, each party having the right to participate in or hold the same may nominate as many candidates for each office for which it has the right to make nominations therein as there are persons to be elected to that office, and no more. A party which makes one or more nominations shall be entitled to have the name of each of its candidates printed on the ballot to be used at the ensuing election;

Section 2 luidt (gedeeltelijk): Candidates of political parties for all elective offices, except presidential elector, shall be nominated in primaries or caucuses. All nominations in primaries and caucuses shall be by direct plurality vote. No candidates shall be nominated, in any other manner than is provided in this chapter

Section 37 luidt (gedeeltelijk): The voting lists used at primaries shall contain the party enrollment of the voters whose names appear thereon established as provided in this section, in section thirty-eight, and in section forty-four of chapter fifty-one. Except as provided by section thirty-seven A, a voter desiring to vote in a primary shall give his name, and, if requested, his residence, to one of the ballot clerks, who shall distinctly announce the same, and, if the party enrolment of such voter is shown on the voting list, the name of the party in which he is enrolled. If the party enrollment of the voter is not shown on the voting list the ballot clerk shall ask such voter in which political party’s primary he desires to vote, and the ballot clerk, upon reply, shall distinctly announce the name of such political party, and shall record the voter’s selection upon the voting list. The ballot clerk shall then give the voter the ballot of the political party so requested. The party enrolment of each voter, if any, shall be recorded in the current annual register of voters, and whenever a voter shall establish, cancel or change his enrolment it shall likewise be so recorded.

JEUDI LE 6 SEPTEMBRE 2018 Nicolas Hulot is vorige week opgestapt als minister in Frankrijk. Daarover is ook in Nederlandse media uitgebreid bericht. Hij was minister van La Transition écologique et solidaire, zeg maar minister van Milieu. Hij is opgestapt omdat hij meende dat hij als minister te weinig vorderingen boekte. Zijn opvolger is van de week benoemd: François de Rugy.

Wie kan hem benoemen De Président benoemt een minister. De Premier ministre doet daartoe een voordracht. Sinds vorig jaar is Emmanuel Macron Président en is Édouard Philippe de Premier ministre. In Nederland wordt een minister benoemd door een daartoe strekkend koninklijk besluit: dat is een besluit waaronder de handtekeningen van de Koning en de minister-president staan.

Met portefeuille Frankrijk kent net als Nederland ministers met portefeuille en ministers zonder portefeuille. De minister met portefeuille geeft leiding aan een ministerie; in Frankrijk heet hij ministre d’État. De minister zonder portefeuille geeft geen leiding aan een ministerie; in Frankrijk heet hij ministre délégué. De minister van Milieu in Frankrijk is ministre d’État.

Wie kan hem ontslaan Het is ook de Président die een minister kan ontslaan, op voordracht van de Premier ministre. Het Franse parlement kan niet het vertrouwen opzeggen in een individuele minister. Dat kan de Assemblée nationale wel doen in de hele regering. In dat geval moet de Premier ministre het ontslag van zijn regering aanbieden aan de Président. In Nederland wordt een minister ontslagen door een koninklijk besluit met die strekking. Het Nederlandse parlement kan wél het vertrouwen opzeggen in een individuele minister. Het is gebruikelijk dat die minister vervolgens zijn ontslag aanbiedt aan de Koning. De vertrouwensregel is niet in de Grondwet vastgelegd: het is gewoonterecht (maar daarom niet minder bindend!).

François de Rugy De nieuwe minister van Milieu was tot zijn benoeming Kamervoorzitter: hij was voorzitter van de Assemblée nationale. Zijn lidmaatschap en voorzitterschap hiervan (de Franse Tweede Kamer) was onverenigbaar met die van minister. Ook in Nederland kan men niet tegelijkertijd Kamerlid en minister zijn.

BRONNEN

Onderstaande Franse wetsbepalingen zijn afkomstig van DILA. Constitution Version consolidée au 8 mars 2018 https://www.legifrance.gouv.fr/Droit-francais/Constitution.

Article 8 Constitution luidt: Le Président de la République nomme le Premier Ministre. Il met fin à ses fonctions sur la présentation par celui-ci de la démission du Gouvernement. Sur la proposition du Premier ministre, il nomme les autres membres du Gouvernement et met fin à leurs fonctions.

Article 23 luidt (gedeeltelijk): Les fonctions de membre du Gouvernement sont incompatibles avec l’exercice de tout mandat parlementaire.

Article 20 luidt: Le Gouvernement détermine et conduit la politique de la Nation. Il dispose de l’administration et de la force armée. Il est responsable devant le Parlement dans les conditions et suivant les procédures prévues aux articles 49 et 50.

Article 49 luidt (gedeeltelijk): L’Assemblée nationale met en cause la responsabilité du Gouvernement par le vote d’une motion de censure.

Article 50 luidt (gedeeltelijk): Lorsque l’Assemblée nationale adopte une motion de censure, le Premier ministre doit remettre au Président de la République la démission du Gouvernement.

Artikel 43 Grondwet: De minister-president en de overige ministers worden bij koninklijk besluit benoemd en ontslagen.

Artikel 44 luidt: Lid 1. Bij koninklijk besluit worden ministeries ingesteld. Zij staan onder leiding van een minister. Lid 2. Ook kunnen ministers worden benoemd die niet belast zijn met de leiding van een ministerie.

Artikel 48 luidt (gedeeltelijk): De koninklijke besluiten waarbij de overige ministers en de staatssecretarissen worden benoemd of ontslagen, worden mede door de minister-president ondertekend.

Artikel 57 luidt (gedeeltelijk): Een lid van de Staten-Generaal kan niet tevens zijn minister.

MAANDAG 27 AUGUSTUS 2018 Vanmorgen stond in de krant een groot artikel over actievoerders die proberen te voorkomen dat een bos ergens tussen Keulen en Aken – het Hambacher Forst – steeds verder wordt opgeofferd voor bruinkoolwinning. Bruinkool is een delfstof die wordt gewonnen door afgraving aan de oppervlakte (dagbouw). Uit het artikel volgt dat zowel regering en parlement in Berlijn als Noordrijn-Westfalen gaat over deze bruinkoolwinning.

Bondsstaat Duitsland is een bondsstaat (Bundesstaat). De Duitse bondsstaat bestaat uit bond en deelstaten.

Bond Er is één bond (Bund). De bond heeft in Berlijn haar regering en parlement. De bondsregering wordt al weer enige tijd geleid door Angela Merkel.

Länder En er zijn 16 deelstaten (Länder).

Noordrijn-Westfalen Een van die 16 is Noordrijn-Westfalen (Nordrhein-Westfalen). Aken, Bonn, Duisburg, Keulen en Wuppertal maken deel uit van deze deelstaat. Dit Land grenst aan Nederlands Limburg, Gelderland en Overijssel. Er wonen bijna 18 miljoen mensen. Dat zijn er meer dan in Nederland!

Düsseldorf Noordrijn-Westfalen heeft een eigen regering en parlement (Landtag), beide gezeteld in Düsseldorf.

Grundgesetz Duitsland is een bondsstaat. Dat betekent dat zowel de bond als de deelstaten eigen bevoegdheden hebben. Die bevoegdheden – zoals het maken van wetten (Gesetzgebung) – zijn dus verdeeld over bond en deelstaten. Dat is gebeurd in de Duitse grondwet (Grundgesetz).

Bergbau Over wetgeving voor mijnbouw en dagbouw van delfstoffen staat in de Grondwet onder andere dat de bond daarover wetten mag maken en dat de deelstaten dat slechts mogen indien en voor zover de bond daarover geen wetten heeft gemaakt.

Federatie Duitsland is een bondsstaat of te wel een federatie. Nederland is dat niet. Nederland is een eenheidsstaat. De Nederlandse Grondwet heeft de provincies (zoals Limburg, Gelderland en Overijssel) geen eigen bevoegdheden gegeven.

NOTEN

Artikel 20 lid 1 Grundgesetz luidt: Die Bundesrepublik Deutschland ist ein demokratischer und sozialer Bundesstaat.

Artikel 70 lid 1 Grundgesetz luidt: Die Länder haben das Recht der Gesetzgebung, soweit dieses Grundgesetz nicht dem Bunde Gesetzgebungsbefugnisse verleiht.

Artikel 72 luidt (gedeeltelijk): Im Bereich der konkurrierenden Gesetzgebung haben die Länder die Befugnis zur Gesetzgebung, solange und soweit der Bund von seiner Gesetzgebungszuständigkeit nicht durch Gesetz Gebrauch gemacht hat.

Artikel 74 luidt (gedeeltelijk): Die konkurrierende Gesetzgebung erstreckt sich auf folgende Gebiete: (…) das Recht der Wirtschaft (Bergbau) (..).

VENDREDI LE 24 AOUT 2018 In een (Nederlandse) krant stond gisteren een paginagroot artikel over de affaire Benalla. Benalla was de persoonlijke veiligheidsadviseur van de Franse president Macron. Half juli werd publiekelijk bekend werd dat hij (Benalla!) op 1 mei enkele betogers hardhandig tegen de grond had gewerkt en dat president en regering daarop niet adequaat hebben gereageerd. Benalla’s daden zijn (ook) in Frankrijk misdrijven. Voor de president was dat geen reden om hem te ontslaan. Voor de regering was dat geen reden om politie en justitie in te schakelen. Voor oppositiefractie Les Républicains was dat laatste een van de redenen om een motie van wantrouwen in te dienen. Dat gebeurde op 26 juli in de Franse Tweede Kamer.

Assemblée nationale Het Franse parlement bestaat net als het Nederlandse uit twee kamers. De Franse kamer die het meest op onze Tweede Kamer lijkt, heet Assemblée nationale. Deze kamer heeft 577 leden. De coalitiepartijen hebben in deze kamer een comfortabele meerderheid. Alleen al de partij van president Macron – La République En Marche – heeft er 310 Kamerleden! Les Républicains is met 99 leden de grootste oppositiefractie.

Président en gouvernement De president is voorzitter van de ministerraad en heeft de Premier en de andere ministers benoemd. Echter: de president maakt geen deel uit van de regering, le gouvernement. De huidige Premier is Édouard Philippe.

Motion de censure Zo heet een motie van wantrouwen in Frankrijk. De motie is gericht tot de regering, dus niet (ook) tot de president. Als de motie wordt aangenomen, dan moet de hele regering zijn ontslag aanbieden. Het ontslag wordt aangeboden aan de president.

Constitution De motie van wantrouwen is geregeld in de artikelen 49 en 50 van de Grondwet, la Constitution. Moties van wantrouwen komen in vier vormen voor. Ik beperk me hier tot de motion de censure spontanée. Deze is geregeld in de tweede alinea van artikel 49. In deze vorm heeft de Assemblée nationale het initiatief genomen. Als we in Nederland spreken van een motie van wantrouwen, bedoelen we eigenlijk alleen de motie van wantrouwen waartoe de Tweede Kamer het initiatief heeft genomen. De Nederlandse motie van wantrouwen is niet Grondwettelijk geregeld.

Motion de censure spontanée Indiening daarvan is alleen mogelijk als minstens 58 leden van de Assemblée nationale de motie ondertekenen. De motie van Les Républicains was ondertekend door 91 Kamerleden. Het ondertekenen ervan heeft gevolgen voor het individuele Kamerlid: hij kan slechts drie van zulke moties ondertekenen per parlementair jaar.

Le vote De stemming is pas 48 uur na indiening mogelijk. Over de op 26 juli ingediende motie heeft de Assemblée nationale op 31 juli gestemd. Voor het aannemen van zo’n motie moet de meerderheid van de leden van de Assemblée nationale vóór hebben gestemd. Dat zijn er 289. De motie van Les Républicains kreeg slechts 143 vóór stemmers. De motie is dus niet aangenomen. De regering Édouard Philippe hoefde haar ontslag niet aan te bieden.

NOTEN

Onderstaande wetsbepalingen zijn afkomstig van DILA. Constitution Version consolidée au 8 mars 2018 https://www.legifrance.gouv.fr/Droit-francais/Constitution.

Article 8 Constitution luidt (gedeeltelijk): Le Président de la République nomme le Premier Ministre. Sur la proposition du Premier ministre, il nomme les autres membres du Gouvernement et met fin à leurs fonctions.

Article 9 luidt: Le Président de la République préside le conseil des ministres.

Article 20 luidt: Le Gouvernement détermine et conduit la politique de la Nation. Il dispose de l’administration et de la force armée. Il est responsable devant le Parlement dans les conditions et suivant les procédures prévues aux articles 49 et 50.

Article 50 luidt (gedeeltelijk): Lorsque l’Assemblée nationale adopte une motion de censure le Premier ministre doit remettre au Président de la République la démission du Gouvernement.

Article 49 luidt (2e alinea door mij onderstreept): Le Premier ministre, après délibération du Conseil des ministres, engage devant l’Assemblée nationale la responsabilité du Gouvernement sur son programme ou éventuellement sur une déclaration de politique générale. 

L’Assemblée nationale met en cause la responsabilité du Gouvernement par le vote d’une motion de censure. Une telle motion n’est recevable que si elle est signée par un dixième au moins des membres de l’Assemblée nationale. Le vote ne peut avoir lieu que quarante-huit heures après son dépôt. Seuls sont recensés les votes favorables à la motion de censure qui ne peut être adoptée qu’à la majorité des membres composant l’Assemblée. Sauf dans le cas prévu à l’alinéa ci-dessous, un député ne peut être signataire de plus de trois motions de censure au cours d’une même session ordinaire et de plus d’une au cours d’une même session extraordinaire. 

Le Premier ministre peut, après délibération du Conseil des ministres, engager la responsabilité du Gouvernement devant l’Assemblée nationale sur le vote d’un projet de loi de finances ou de financement de la sécurité sociale. Dans ce cas, ce projet est considéré comme adopté, sauf si une motion de censure, déposée dans les vingt-quatre heures qui suivent, est votée dans les conditions prévues à l’alinéa précédent. Le Premier ministre peut, en outre, recourir à cette procédure pour un autre projet ou une proposition de loi par session.  

Le Premier ministre a la faculté de demander au Sénat l’approbation d’une déclaration de politique générale. 

JEUDI LE 9 AOUT 2018 Het wetsvoorstel over de invoering van (enige) evenredige vertegenwoordiging bij de verkiezing van de Assemblée nationale is nog niet in behandeling genomen. Daarom ga ik in deze bijdrage in op de parlementaire behandeling van het wetsvoorstel dat het amendementsrecht wil beperken. Het Franse amendementsrecht en de voorgestelde wijzigingen erin zijn al eerder in de categorie Ontwikkelingen in Frankrijk besproken.

Grondwet Het Franse amendementsrecht is in geregeld in de Grondwet (Constitution), onder andere in artikelen 45 en 41 (2).

Frans amendementsrecht nu Uit deze twee artikelen volgt nu dat een amendement slechts een indirect verband met de tekst van het wetsvoorstel hoeft te hebben, ”un lien, même indirect”.

Frans amendementsrecht wetsvoorstel Het wetsvoorstel wil dat een amendement een rechtstreeks verband met de tekst van het wetsvoorstel moet hebben, ”lien direct” (3).

Nederlands amendementsrecht Ook in het Nederlandse amendementsrecht is het zo dat een amendement een rechtstreeks verband met de materie uit het wetsvoorstel moet hebben. Deze beperking is evenwel niet in de Grondwet geregeld, maar in het Reglement van Orde van de Tweede Kamer (4).

Franse parlement Het wetsvoorstel dat het amendementsrecht wil beperken is in juni besproken in de vaste commissie, Commission des lois constitutionnelles, de la législation et de l’administration générale de la République. Half juni heeft oppositiefractie Les Républicains een amendement ingediend om de voorgestelde Grondwetswijziging te schrappen (5). De commissie heeft het amendement eind juni aangenomen (6). Daardoor gaat de plenaire behandeling van het wetsvoorstel – als ik het reglement van orde van de Assemblée nationale goed begrijp (7) – uit van het amendement dat de commissie heeft aangenomen: la discussion porte sur le texte adopté par la commission compétente. Echter, hoe dan ook is het wetgevingstraject nog niet afgerond.

NOTEN

Onderstaande wetsbepalingen zijn afkomstig van DILA. Constitution 06.03.2017 https://www.legifrance.gouv.fr/Droit-francais/Constitution. Onderstaande wetsvoorstellen, commissieverslagen en reglement zijn afkomstig van de officiële site van de Assemblée nationale.

2: Artikel 41 Constitution luidt (gedeeltelijk): S’il apparaît au cours de la procédure législative qu’une proposition ou un amendement n’est pas du domaine de la loi ou est contraire à une délégation accordée en vertu de l’article 38, le Gouvernement ou le président de l’assemblée saisie peut opposer l’irrecevabilité.

Artikel 45 Constitution luidt (gedeeltelijk): Tout projet ou proposition de loi est examiné successivement dans les deux Assemblées du Parlement en vue de l’adoption d’un texte identique. Sans préjudice de l’application des articles 40 et 41, tout amendement est recevable en première lecture dès lors qu’il présente un lien, même indirect, avec le texte déposé ou transmis.

3:Projet de loi constitutionnelle no 911: Article 3 I. – L’article 41 de la Constitution est ainsi modifié : 1° Le premier alinéa est remplacé par les dispositions suivantes : « Les propositions de loi ou les amendements qui ne sont pas du domaine de la loi ou qui, hors le cas des lois de programmation, sont dépourvus de portée normative, et les amendements qui sont sans lien direct avec le texte déposé ou transmis en premièrelecture ne sont pas recevables.

4:Artikel 97 Reglement van Orde Tweede Kamer luidt (gedeeltelijk): Een amendement is ontoelaatbaar, indien het een strekking heeft, tegengesteld aan die van het voorstel van wet, of indien er tussen de materie van het amendement en die van het voorstel geen rechtstreeks verband bestaat.

5:Het amendement N°CL214 luidt (gedeeltelijk): ARTICLE 3. Supprimer cet article. EXPOSÉ SOMMAIRE Dès lors, réduire ce droit d’amendement bafoue gravement les droits des parlementaires, majorité comme opposition, et telle n’est pas la conception que les Républicains se font de la Ve République.

6:Commission des lois constitutionnelles, de la législation et de l’administration générale de la République Vendredi 29 juin 2018 Séance de 9 heures 30 Compte rendu n° 95, luidt (gedeeltelijk): Article 3 M. Philippe Gosselin, président. Nous abordons l’article 3, qui concerne l’extension de l’irrecevabilité des propositions de loi ou des amendements. La Commission est saisie des amendements identiques CL214 de M. Philippe Gosselin, CL448 de Mme Cécile Untermaier, CL1292 de M. Jean-Félix Acquaviva et CL1331 de Mme Isabelle Florennes. La Commission adopte les amendements. L’article 3 est ainsi supprimé.

7:Artikel 90 Règlement de l’Assemblée nationale luidt (gedeeltelijk): Sous réserve des dispositions prévues à la deuxième partie du présent titre pour les projets visés à l’article 42, alinéa 2, de la Constitution, la discussion des projets et propositions de loi porte sur le texte adopté par la commission compétente. Toutefois, à défaut de texte adopté par la commission, la discussion porte sur le texte dont l’Assemblée a été saisie.

JEUDI LE 12 JUILLET 2018. Dit is de vijfde bijdrage over de wetsvoorstellen voor een réforme institutionnelle (1). Inmiddels is een van die wetsvoorstellen besproken in de commissie van de Franse Tweede Kamer, Assemblée nationale (2). En nu wordt het daarin ook plenair behandeld. Echter, ik ga in deze bijdrage in op een van de andere twee wetsvoorstellen. Dat is het wetsvoorstel waarin de wijziging van het kiesstelsel wordt geregeld (3).

Kiesstelsel In het huidige kiesstelsel worden alle 577 volksvertegenwoordigers in de Assemblée nationale gekozen in evenzoveel kiesdistricten; de kandidaat die de meeste stemmen vergaart in een district, wordt de nieuwe député. Kortom: een districtenstelsel in combinatie met een meerderheidsstelsel. In het wetsvoorstel blijft 85% van de députés op deze manier gekozen worden. Echter, 15% wordt op een andere manier gekozen; zij worden gekozen door middel van evenredige vertegenwoordiging. De politieke partijen stellen nationale lijsten op van kandidaten. Alle Franse kiezers brengen hun stem uit op één van deze lijsten. De kiezer kan geen voorkeursstem uitbrengen. Tegelijkertijd wordt het totale aantal volksvertegenwoordigers in de Assemblée nationale teruggebracht tot 404. In de voorstellen van de regering heeft de kiezer straks dus twee stemmen: een stem voor een districtskandidaat en een stem voor een nationale lijst.

Les Républicains revisited Het wetsvoorstel voor een gewijzigd kiesstelsel is nog niet in de commissie besproken. De grootste oppositiefractie Les Républicains heeft zich er wel al (kort) over uitgelaten in de commissie. Ik heb hierover in de laatste bijdrage over Frankrijk geschreven: deze fractie is geen voorstander van evenredige vertegenwoordiging en nationale lijsten, ook niet als op die manier slechts 15% van de Kamerleden wordt gekozen (4). Vandaag ga ik in op wat regeringspartij MoDem van het wetsvoorstel vindt.

Fracties/groupes De volksvertegenwoordigers in de Assemblée nationale zijn net als die in de Nederlandse Tweede Kamer verdeeld over fracties (groupes). Er zijn zeven (officiële) fracties voor de 577 volksvertegenwoordigers. Regerings- en presidentspartij La République En Marche telt er 310, een ruime absolute meerderheid dus. De andere regeringspartij is Mouvement Démocrate, afgekort tot MoDem. Deze partij heeft 40 Kamerleden; veel kleiner dus dan de andere regeringspartij (minder dan 1/7) en – wat misschien nog belangrijker is – niet nodig voor de huidige regering om te steunen op een parlementaire meerderheid. Trouwens, MoDem is in de senaat (veel) te klein om de regering aan zo’n meerderheid te helpen.

MoDem Partijleider (en oprichter) is François Bayrou. Hij wil volgens een artikel van 22 maart in Le Monde dat entre 20% et 25% minimum van de Kamerleden wordt gekozen door middel van evenredige vertegenwoordiging en nationale lijsten, omdat autrement, cela veut dire que l’on ne changerait rien. Uit een onderzoek dat in dat krantenartikel wordt genoemd blijkt dat zijn partij dan wel enkele zetels zou moeten inleveren, maar ook dat La République en Marche in dat geval MoDem nodig heeft voor een parlementaire meerderheid in de Assemblée nationale. Bayrou was één van de ”oude” politici die als eersten Emmanuel Macron steunde in zijn presidentiële ambities. Hij heeft voor die steun van la proportionnelle une condition gemaakt. Ik geloof dat hij een beetje teleurgesteld is met het wetsvoorstel. Afwachten wat zijn fractie in de commissie en plenair zal gaan zeggen. Bayrou zelf maakt daarvan geen deel uit.

NOTEN

1: PROJET DE LOI pour une démocratie plus représentative, responsable et efficace, zie mijn eerdere bijdragen Voorstel nieuw kiesstelsel in Franse parlement en Wetsvoorstel nieuw kiesstelsel Assemblée nationale Frankrijk en Wetsvoorstel verlaging aantal leden Franse parlement.

2: dat is wetsvoorstel nummer 911. Het is besproken in la Commission des lois institutionelles, de la législation et de l’administration générale de la République, voor de eerste keer op 6 juni.

3: dat is wetsvoorstel nummer 976.

4:zie mijn eerdere bijdrage Voorstel nieuw kiesstelsel in Franse parlement.