Spitzenkandidaten en de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie

MAANDAG 12 NOVEMBER 2018 Naar verwachting zijn er eind mei 2019 verkiezingen voor het Europees Parlement. Dat is de volksvertegenwoordiging van de Europese Unie. Er zijn nu 28 landen lid van de Europese Unie (EU). Als Groot-Brittannië de EU verlaat (Brexit), zijn er nog 27 lidstaten. De parlementariërs worden gekozen door de burgers. Dat gebeurt in alle lidstaten in dezelfde week. Zij worden voor vijf jaar gekozen. De vorige verkiezingen waren in 2014. Na de verkiezingen wordt de nieuwe ”regering” van de EU gekozen. Dat is de Europese Commissie. De voorzitter van die Europese Commissie is veruit de belangrijkste commissaris. Wie gaat hem of haar kiezen?

Voordracht De presidenten of premiers van de Europese Unie vormen met elkaar de Europese Raad. Zij dragen na de parlementsverkiezingen iemand voor als Commissievoorzitter. Voor zo’n voordracht is een gewone meerderheid (helft plus één) niet voldoende. Een versterkte meerderheid is nodig.

Rekening houden Bij het doen van de voordracht moeten zij onder andere rekening houden met de verkiezingsuitslag. In 2014 heeft het parlement gevraagd om de kandidaat van de grootste fractie voor te dragen. Dat is daarna ook gebeurd. Het is echter de vraag of dat in 2019 weer gaat gebeuren. De Europese Raad is daartoe namelijk niet verplicht op grond van het verdrag.

751 Het Europees Parlement bestaat nu uit 751 leden. De parlementariërs zijn verdeeld over fracties. Er zijn twee fracties die met stip de grootste zijn. Dat zijn de EVP, de Europese Volkspartij, met 221 parlementariërs. En S&D, de Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten, met 191 parlementariërs. Zij bezitten samen de meerderheid. De derde fractie in het parlement heeft ongeveer 75 leden.

Spitzenkandidat In 2014 was de Luxemburger Jean-Claude Juncker de lijsttrekker van de EVP. Daarom heeft de Europese Raad hem voorgedragen en het parlement heeft die voordracht overgenomen. Sindsdien is Juncker de voorzitter van de Europese Commissie. In de afgelopen weken zijn de lijsttrekkers – in het Duits Spitzenkandidaten – van de EVP en de S&D bekend geworden. Dat zijn de Duitser Manfred Weber voor de EVP en de Nederlander Frans Timmermans voor de S&D. Deze twee fracties hopen (veronderstellen?) dat de staatshoofden en regeringsleiders in de Europese Raad ook dit keer de Spitzenkandidat van de grootste fractie zullen voordragen.

Benoeming Het parlement zal daarna besluiten over die voordracht. Het parlement neemt haar besluit wél met gewone meerderheid. Het kan de voordracht overnemen, maar dat hoeft het niet te doen. De Europese Raad moet in dat laatste geval binnen een maand een nieuwe voordracht doen. Als het de voordracht wél overneemt, wordt de voorgedragene benoemd tot nieuwe Commissievoorzitter.

Nu Weber en Timmermans zijn geen onbekenden in de EU. Weber is fractievoorzitter van de EVP. Timmermans is de (eerste) vice-voorzitter van de Europese Commissie.

BRONNEN:

Artikel 17 Verdrag betreffende de Europese Unie luidt (gedeeltelijk) luidt (gedeeltelijk): De Commissie bevordert het algemeen belang van de Unie en neemt daartoe passende initiatieven. Zij ziet toe op de toepassing van zowel de Verdragen als de maatregelen die de instellingen krachtens deze Verdragen vaststellen. Onder de controle van het Hof van Justitie van de Europese Unie ziet zij toe op de toepassing van het recht van de Unie. Zij voert de begroting uit en beheert de programma’s. Zij oefent onder de bij de Verdragen bepaalde voorwaarden coördinerende, uitvoerende en beheerstaken uit. Zij zorgt voor de externe vertegenwoordiging van de Unie, behalve wat betreft het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid en de andere bij de Verdragen bepaalde gevallen. Zij neemt de initiatieven tot de jaarlijkse en meerjarige programmering van de Unie om interinstitutionele akkoorden tot stand te brengen. Tenzij in de Verdragen anders is bepaald, kunnen wetgevingshandelingen van de Unie alleen op voorstel van de Commissie worden vastgesteld. Andere handelingen worden op voorstel van de Commissie vastgesteld in de gevallen waarin de Verdragen daarin voorzien.

De voorzitter van de Commissie:

  • a. stelt de richtsnoeren vast met inachtneming waarvan de Commissie haar taak vervult;
  • b. beslist over de interne organisatie van de Commissie en waarborgt zodoende de samenhang, de doeltreffendheid en het collegiale karakter van haar optreden;
  • c. benoemt andere vice-voorzitters dan de hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid, uit de leden van de Commissie.

Een lid van de Commissie neemt ontslag indien de voorzitter hem daarom verzoekt. De hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid neemt ontslag overeenkomstig de procedure van artikel 18, lid 1, indien de voorzitter hem daarom verzoekt.

Artikel 15 luidt (gedeeltelijk): De Europese Raad bestaat uit de staatshoofden en regeringsleiders van de lidstaten, zijn voorzitter en de voorzitter van de Commissie. De hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid neemt deel aan de werkzaamheden van de Europese Raad.

Artikel 17 luidt (gedeeltelijk): Rekening houdend met de verkiezingen voor het Europees Parlement en na passende raadplegingen, draagt de Europese Raad met gekwalificeerde meerderheid van stemmen bij het Europees Parlement een kandidaat voor het ambt van voorzitter van de Commissie voor. Deze kandidaat wordt door het Parlement bij meerderheid van zijn leden gekozen. Indien de kandidaat bij de stemming geen meerderheid behaalt, draagt de Europese Raad met gekwalificeerde meerderheid van stemmen binnen een maand een nieuwe kandidaat voor, die volgens dezelfde procedure door het Parlement wordt gekozen.

Artikel 235 Verdrag betreffende werking van de Europese Unie luidt (gedeeltelijk): Artikel 16, lid 4, van het Verdrag betreffende de Europese Unie en artikel 238, lid 2, van dit Verdrag zijn van toepassing op de Europese Raad wanneer deze met gekwalificeerde meerderheid van stemmen besluit.

Artikel 238 luidt: Voor de besluiten van de Raad waarvoor een gewone meerderheid vereist is, besluit de Raad bij meerderheid van zijn leden. (Er) wordt, met ingang van 1 november 2014 en onder voorbehoud van het bepaalde in het Protocol inzake de overgangsbepalingen, wanneer de Raad niet besluit op voorstel van de Commissie of van de hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid, onder gekwalificeerde meerderheid verstaan ten minste 72% van de leden van de Raad, die lidstaten vertegenwoordigen waarvan de bevolking ten minste 65% uitmaakt van de bevolking van de Unie. Met ingang van 1 november 2014 en onder voorbehoud van het bepaalde in het Protocol inzake de overgangsbepalingen, wordt, in de gevallen waarin, overeenkomstig de Verdragen niet alle leden van de Raad aan de stemming deelnemen, gekwalificeerde meerderheid aldus gedefinieerd:

a. Onder gekwalificeerde meerderheid wordt verstaan ten minste 55% van de leden van de Raad die deelnemende lidstaten vertegenwoordigen waarvan de bevolking ten minste 65% uitmaakt van alle deelnemende staten. Een blokkerende minderheid moet ten minste uit het minimum aantal van de leden van de Raad bestaan die meer dan 35% van de bevolking van de deelnemende lidstaten vertegenwoordigen, plus één lid; in het andere geval wordt de gekwalificeerde meerderheid geacht te zijn verkregen.

b. In afwijking van a) wordt, wanneer de Raad niet besluit op voorstel van de Commissie of van de hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid, onder gekwalificeerde meerderheid van stemmen verstaan ten minste 72% van de leden van de Raad die deelnemende lidstaten vertegenwoordigen waarvan de bevolking ten minste 65% uitmaakt van de bevolking van alle deelnemende staten.

Onthouding van stemming door aanwezige of vertegenwoordigde leden vormt geen beletsel voor het aannemen der besluiten van de Raad waarvoor eenparigheid van stemmen is vereist.

Pan-Europese kandidatenlijsten voor het Europees Parlement?

10 SEPTEMBER 2018 Naar verwachting zijn er eind mei 2019 verkiezingen voor het Europees Parlement. Dat is de volksvertegenwoordiging van de Europese Unie. Er zijn nu 28 landen lid van de Europese Unie (EU). Wanneer Groot-Brittannië de EU verlaat (Brexit), zijn er nog 27 lidstaten. De parlementariërs worden gekozen door de burgers. Dat gebeurt in alle lidstaten in dezelfde week. Zij worden voor vijf jaar gekozen. De vorige verkiezingen waren in 2014. In de aanloop naar de volgende verkiezingen staan hier geregeld bijdragen over het Europees Parlement en haar verkiezing, in de Benelux-landen en in Duitsland en Frankrijk. Wie kan zich in Nederland kandidaat stellen?

Passief kiesrecht Het recht om zich kandidaat te stellen (en om in het verlengde daarvan verkozen te worden) heet het passief kiesrecht. Daar staat tegenover het recht om op een kandidaat te stemmen, dat wil zeggen het recht om te kiezen: dat heet het actief kiesrecht.

Alleen Nederlanders? Uiteraard kunnen meerderjarigen met de Nederlandse nationaliteit zich kandidaat stellen. Maar ook Fransen, Belgen, Duitsers, Denen, Hongaren en alle anderen met een nationaliteit van een (EU) lidstaat kunnen zich volgens de Kieswet hier te lande kandidaat stellen. Tenminste: als ze in Nederland wonen. Maar als ze hier op een kandidatenlijst voorkomen, mogen ze niet ook in het land van hun nationaliteit op zo’n lijst voorkomen.

Europees burgerschap? Samengevat: om in aanmerking te komen voor het passief kiesrecht is Nederlanderschap niet nodig en voldoet Europees burgerschap.

Pan-Europese partij? Vorige week stond in een (Nederlandse) krant een groot artikel over Europese regeringsleiders die zouden overwegen om met een pan-Europese partij mee te doen aan de verkiezingen. Eén van hen was de Franse president Emmanuel Macron. Uit het krantenartikel wordt mij niet helemaal duidelijk wat met zo’n partij is bedoeld. In elk geval kan daarmee niet bedoeld zijn dat een partij in (bijna) alle lidstaten meedoet met de verkiezingen en voor al die landen een kandidatenlijst maakt waarop dezelfde kandidaten staan. Daarop zouden dan namelijk ook kandidaten staan die noch de nationaliteit noch de woonplaats hebben van/in die landen. Dat is niet alleen op grond van de Kieswet verboden in Nederland, maar op grond van een Europese richtlijn uit 1993 ook in de andere EU-landen.

BRONNEN

Artikel Y 4 Kieswet luidt: Lid van het Europees Parlement kunnen zijn:

  • a. zij die voldoen aan de vereisten die in artikel 56 van de Grondwet voor het lidmaatschap van de Staten-Generaal worden gesteld;
  • b. de niet-Nederlanders die onderdanen zijn van andere lidstaten van de Europese Unie, mits zij:
    • 1°. hun werkelijke woonplaats hebben in het Europese deel van Nederland,
    • 2°. de leeftijd van achttien jaar hebben bereikt, en
    • 3°. niet zijn uitgesloten van het recht om gekozen te worden, hetzij in Nederland, hetzij in de lidstaat waarvan zij onderdaan zijn.

Artikel Y 31 Kieswet luidt: De kiesgerechtigde niet-Nederlander die onderdaan is van een andere lidstaat van de Europese Unie die zijn werkelijke woonplaats in het Europese deel van Nederland heeft, neemt aan de verkiezing deel hetzij in het Europese deel van Nederland, hetzij in de lidstaat waarvan hij onderdaan is.

Artikel 3 (Europese) richtlijn 93/109/ EG van de Raad van 6 december 1993 luidt (gedeeltelijk): Eenieder die op de referentiedag a) burger is van de Unie en b) zonder de nationaliteit van de lidstaat van verblijf te bezitten heeft in de lidstaat van verblijf het actief en passief kiesrecht bij de verkiezingen voor het Europees Parlement.

Europees Parlement: zetelverdeling over landen

4 SEPTEMBER 2018 Naar verwachting eind mei 2019 zijn er verkiezingen voor het Europees Parlement. Het Europees Parlement is de volksvertegenwoordiging van de Europese Unie. Er zijn nu 28 landen lid van de Europese Unie (EU). Wanneer Groot-Brittannië de EU verlaat (Brexit), heeft de EU nog 27 lidstaten. De parlementariërs worden gekozen door de burgers. In elke lidstaat kiezen de burgers hun eigen leden van het Europees Parlement. Dat gebeurt in alle lidstaten in dezelfde week. Leden van het Europees Parlement worden gekozen voor vijf jaar. De vorige verkiezingen waren in 2014. In de aanloop naar de verkiezingen worden hier geregeld bijdragen geplaatst over Europees Parlement en deze verkiezingen in de Benelux-landen en in Duitsland en Frankrijk.

Grootte Het Europees Parlement bestaat nu uit 751 leden. Ten gevolge van de Brexit bestaat het na de verkiezingen naar verwachting uit 705 leden.

Nederland Nederland heeft momenteel 26 leden in het Europees Parlement. In mei 2019 groeit dit aantal naar verwachting tot 29 leden.

België België heeft er momenteel 21. Dat aantal blijft volgend jaar hetzelfde.

Luxemburg Luxemburg heeft er momenteel 6. Ook dit aantal blijft hetzelfde. Luxemburg is een van de landen met de minste leden in het Europees Parlement.

Duitsland Duitsland heeft er momenteel 96 en dat blijft ook zo. Duitsland heeft en behoudt de meeste leden in het Europees Parlement.

Frankrijk Frankrijk heeft er momenteel 74. Dat aantal groeit volgend jaar naar verwachting tot 79.

223 Momenteel hebben deze vijf landen samen 223 (van de 751) parlementariërs. Volgend jaar hebben ze naar verwachting 231 (van de 705) parlementariërs.