DINSDAG
9 APRIL 2019 Twee weken geleden is het Europees Parlement akkoord
gegaan met de EU-richtlijn inzake auteursrechten in de digitale
eengemaakte markt. Eén van de onderdelen uit deze richtlijn is het
uploadfilter. Het uploadfilter is nogal omstreden: voor- en
tegenstanders staan ver uit elkaar. Het was in de eerste versie van
de richtlijn (2016) in artikel 13 geregeld. Het Europees Parlement
heeft tal van amendementen aangebracht op de richtlijn, ook op
artikel 13. Daardoor is het omgenummerd tot artikel 17. Wat zegt de
richtlijn over dit uploadfilter? En wat vinden de Nederlandse
politici ervan?
Auteursrecht
Wat
is eigenlijk auteursrecht? Wie een film, foto
of muziek
maakt, heeft daarop auteursrecht. Auteursrecht houdt onder andere het
recht in om de gemaakte film, foto
of
muziek
openbaar te maken. Dat is een exclusief
recht: alleen de maker heeft dat recht, alle anderen hebben dat recht
niet. De auteursrechthebbende op een film heeft dus als enige het
recht om die film openbaar te maken, bijvoorbeeld door hem op
internet te plaatsen. De wet geeft de maker van film, foto of muziek
automatisch het auteursrecht daarop, maar die maker mag zijn
auteursrecht overdragen aan een ander, zoals de filmproducent, de
uitgever of
het platenlabel.
De maker is zijn auteursrecht dan kwijt; filmproducent,
uitgever of platenlabel zijn in zijn plaats de auteursrechthebbende
geworden.
Maar
hij
kan een
ander ook slechts
toestemming/licentie
geven om zijn
film, foto of muziek
openbaar te
maken;
die
ander – het mogen er ook meer zijn – mag dan die film, foto of
muziek openbaar maken,
zonder dat
hij zijn auteursrecht verliest.
Films, foto’s en muziek
zijn niet de enige werken waarop auteursrecht rust. Het
kan bijvoorbeeld ook op teksten rusten. Film,
foto’s en muziek zijn in deze bijdrage dan
ook slechts
als voorbeelden bedoeld.
Youtube De richtlijn inzake auteursrechten in de digitale eengemaakte markt gaat onder andere over online platforms die voor het publiek toegankelijk zijn, zoals Facebook en Youtube. Ook Wikipedia en Marktplaats.nl zijn online platforms die voor het publiek toegankelijk zijn, maar de richtlijn is NIET van toepassing op bijvoorbeeld online-encyclopedieën zonder winstoogmerk en evenmin op onlinemarktplaatsen.
Schadevergoeding
Online platforms waarop de
richtlijn toepasselijk is
worden in beginsel
aansprakelijk als een gebruiker een filmpje, foto of muziek
plaatst waarop iemand
anders het auteursrecht
heeft,
en de organisatie achter het platform voor die
plaatsing geen toestemming
heeft gekregen van de auteursrechthebbende. Daardoor
krijgt die
auteursrechthebbende recht op schadevergoeding.
Uploadfilter De organisatie achter het platform kan aan
aansprakelijkheid ontkomen door – onder andere – een uploadfilter
te installeren. Dit uploadfilter is een technische voorziening. Het
zorgt ervoor dat gebruikers op het platform geen filmpjes, foto’s en
muziek kunnen plaatsen die door iemand anders zijn gemaakt terwijl
die ander voor de plaatsing geen toestemming heeft gegeven. Er mag
geen uploadfilter worden gebruikt dat identificatie van gebruikers
mogelijk maakt.
Algoritme Het uploadfilter werkt op basis van een
algoritme, en zal dus niet perfect zijn: het houdt niet elk filmpje,
foto of muziek tegen dat door iemand anders is gemaakt, terwijl die
ander voor de plaatsing geen toestemming heeft gegeven. Er glipt wel
eens iets doorheen. Daarom is de organisatie achter het online
platform ook verplicht om een geplaatst filmpje, foto of muziek
onmiddellijk te verwijderen zodra de auteursrechthebbende daarom
vraagt. Een enkel verzoek is echter onvoldoende: nodig is een
gemotiveerd verzoek.
Toestemming Het uploadfilter mag plaatsing van een filmpje, foto of muziek NIET tegenhouden als daarop geen auteursrecht van een ander rust of als die ander geen bezwaar maakt tegen niet-commercieel gebruik, zoals het geval is bij Creative Commons. Natuurlijk mag het uploadfilter evenmin plaatsing van een filmpje, foto of muziek tegenhouden als het daarvoor toestemming heeft gekregen.
Parodie Ongeacht wie de film, foto of muziek heeft gemaakt en of voor de plaatsing toestemming is gegeven: het uploadfilter mag plaatsing van een filmpje, foto of muziek ook niet tegenhouden als het wordt gebruikt in een recensie of kritiek, in een karikatuur, parodie of pastiche. Zal het algoritme onderscheid kunnen maken, bijvoorbeeld tussen de film en de parodie op die film?
Klacht Wat kan een gebruiker doen als hij meent dat zijn
filmpje, foto of muziek ten onrechte wordt geweigerd of wordt
verwijderd? Dan kan hij drie dingen doen. Hij kan naar de rechter
stappen. Hij kan ook een klacht indienen bij het online platform. De
organisatie achter het online platform moet zorgen voor een snelle
klachtprocedure, hoewel ze de klachtafhandeling niet mag overlaten
aan een algoritme: er moet sprake zijn van ”menselijke toetsing” in
de klachtprocedure. De gebruiker kan – het derde ding dat ie kan
doen– naar een geschillencommissie stappen.
Nog zo’n twee jaar Elk land van de Europese Unie moet in de
komende twee jaar nationale regels gaan maken waarin de richtlijn
wordt vastgelegd. Pas als een land dat heeft gedaan, is de richtlijn
in dat land geldend recht geworden.
Nederland
tégen Nederland
heeft niet ingestemd met de richtlijn. Onze regering heeft in de Raad
van Ministers van de Europese Unie tégen de richtlijn gestemd, onder
andere omdat daarin te
weinig rekening wordt
gehouden
met de belangen van burger en bedrijfsleven. De regeringen van
Finland, Italië, Luxemburg en Polen zijn het daarmee eens.
Natuurlijk zijn ook deze
landen aan de richtlijn gebonden.
Verdeeld
parlement Het Europees
Parlement heeft de richtlijn aangenomen met 348 stemmen voor, terwijl
274 parlementariërs tegen stemden en 36 zich van een stem
onthielden. Het is dus niet zo dat het erom spande, maar het is ook
weer niet zo dat de richtlijn kan steunen op een ruime meerderheid.
Bovendien is binnen
elk van de negen fracties in
het Europees Parlement
verdeeld gestemd: elke fractie kent zowel
voor- als
tegenstemmers, en
stemonthoudingen. Bij de fracties van PPE, S&D en ALDE hebben de
meeste leden voor gestemd; bij PPE en S&D is het verschil met de
tegenstanders erg groot, bij ALDE is dat
een stuk kleiner. Bij ECR, VERTS/ALE en GUE/NGL hebben veruit
de meesten
tegen gestemd. Bij ENF waren er ongeveer even veel voor- als
tegenstemmers.
Ook Nederlandse parlementariërs verdeeld De
Nederlandse Europarlementariërs van VVD (ALDE), D66 (ALDE) en
ChristenUnie (ECR) hebben tegen gestemd, terwijl die van CDA (PPE)
voor stemden. De coalitiepartijen op het Haagse Binnenhof waren het
in Brussel dus niet eens. De oppositiepartijen PvdA (S&D),
GroenLinks (VERTS/ALE), PVV (ENF) en SGP (ECR) hebben allen tegen
gestemd, met uitzondering van SP (GUE/NGL) die zich van het stemmen
heeft onthouden. De andere partijen in de Tweede Kamer hebben geen
zetel in het Europees Parlement.
BRONNEN:
”Auteursrecht”
Artikel
1 van de Nederlandse Auteurswet luidt:
Het auteursrecht is
het uitsluitend recht van den maker van een werk van letterkunde,
wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar
te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen, bij de wet
gesteld.
Artikel
2 luidt (gedeeltelijk): Het auteursrecht gaat over bij
erfopvolging en is vatbaar voor gehele of gedeeltelijke overdracht.
De maker, of zijn rechtverkrijgende, kan aan een derde een
licentie verlenen voor het geheel of een gedeelte van het
auteursrecht.
Artikel
10 luidt (gedeeltelijk): Onder werken van letterkunde, wetenschap of
kunst verstaat deze wet: 1°. boeken, brochures, nieuwsbladen,
tijdschriften en andere geschriften; 2°. tooneelwerken en
dramatisch-muzikale werken; 3°. mondelinge voordrachten; 4°.
choreografische werken en pantomimes; 5°. muziekwerken met of zonder
woorden; 6°. teeken-, schilder-, bouw- en beeldhouwwerken,
lithografieën, graveer- en andere plaatwerken; 7°. aardrijkskundige
kaarten; 8°. ontwerpen, schetsen en plastische werken, betrekkelijk
tot de bouwkunde, de aardrijkskunde, de plaatsbeschrijving of andere
wetenschappen; 9°. fotografische werken; 10. filmwerken; 11°.
werken van toegepaste kunst en tekeningen en modellen van nijverheid;
12°. computerprogramma’s en het voorbereidend materiaal; en in het
algemeen ieder voortbrengsel op het gebied van letterkunde,
wetenschap of kunst, op welke wijze of in welken vorm het ook tot
uitdrukking zij gebracht.
”Youtube”
Artikel 2 van de richtlijn inzake auteursrechten in de digitale eengemaakte markt luidt (gedeeltelijk): Definities. Voor de toepassing van deze richtlijn wordt verstaan onder: “aanbieder van een onlinedienst voor het delen van content”: een aanbieder van een dienst van de informatiemaatschappij die als belangrijkste of een van de belangrijkste doelstellingen heeft een grote hoeveelheid door de gebruikers van de dienst geüploade auteursrechtelijk beschermde werken of ander beschermd materiaal op te slaan en toegankelijk te maken voor het publiek, waarbij hij deze werken en dit materiaal ordent en promoot met een winstoogmerk. Aanbieders van diensten als online-encyclopedieën zonder winstoogmerk, onderwijs- of wetenschappelijke gegevensbanken zonder winstoogmerk, platforms voor het ontwikkelen en delen van opensourcesoftware, aanbieders van elektronische communicatiediensten als gedefinieerd in Richtlijn (EU) 2018/1972, onlinemarktplaatsen en business-to-business clouddiensten en clouddiensten waarmee gebruikers content kunnen uploaden voor eigen gebruik, zijn geen “aanbieders van een onlinedienst voor het delen van content” in de zin van deze richtlijn.
”Schadevergoeding”
Artikel
17 lid 4 van de richtlijn inzake
auteursrechten in de digitale eengemaakte markt luidt:
Als geen toestemming wordt verleend, zijn aanbieders van een
onlinedienst voor het delen van content aansprakelijk voor
niet-toegestane handelingen van mededeling aan het publiek, met
inbegrip van het beschikbaar stellen voor het publiek, van
auteursrechtelijk beschermde werken en andere materialen,
”Uploadfilter”
Artikel
17 lid 4 van de richtlijn inzake auteursrechten in de digitale
eengemaakte markt luidt: Als geen toestemming wordt verleend, zijn
aanbieders van een onlinedienst voor het delen van content
aansprakelijk voor niet-toegestane handelingen van mededeling aan het
publiek, met inbegrip van het beschikbaar stellen voor het publiek,
van auteursrechtelijk beschermde werken en andere materialen, tenzij
de dienstverleners aantonen dat zij: a) alles in het werk hebben
gesteld om toestemming te krijgen, en b) overeenkomstig strenge
sectorale normen op het gebied van professionele toewijding, alles in
het werk hebben gesteld om ervoor te zorgen dat bepaalde werken en
andere materialen waarvoor de rechthebbenden hun de nodige
toepasselijke informatie hebben verstrekt, niet beschikbaar zijn,
Artikel
17 lid 5 luidt: Bij het bepalen of de dienstverlener zijn
verplichtingen uit hoofde van lid 4 is nagekomen en in het licht van
het evenredigheidsbeginsel moet onder meer rekening worden gehouden
met de volgende elementen:
a)
het type, het publiek en de omvang van de diensten en het soort
werken of andere materialen die door de gebruikers van de dienst zijn
geüpload; en
b)
de beschikbaarheid van passende en doeltreffende middelen en de
kosten daarvan voor dienstverleners.
Deze
richtlijn heeft geen gevolgen voor rechtmatig gebruik, zoals op grond
van uitzonderingen of beperkingen waarin het Unierecht voorziet, en
leidt niet tot de identificatie van individuele gebruikers, noch tot
de verwerking van persoonsgegevens, tenzij overeenkomstig Richtlijn
2002/58/EG en Verordening (EU) 2016/679.
”Algoritme”
Artikel
17 lid 4 van de richtlijn inzake auteursrechten in de digitale
eengemaakte markt luidt: Als geen toestemming wordt verleend, zijn
aanbieders van een onlinedienst voor het delen van content
aansprakelijk voor niet-toegestane handelingen van mededeling aan het
publiek, met inbegrip van het beschikbaar stellen voor het publiek,
van auteursrechtelijk beschermde werken en andere materialen, tenzij
de dienstverleners aantonen dat zij: a) alles in het werk hebben
gesteld om toestemming te krijgen, en b) overeenkomstig strenge
sectorale normen op het gebied van professionele toewijding, alles in
het werk hebben gesteld om ervoor te zorgen dat bepaalde werken en
andere materialen waarvoor de rechthebbenden hun de nodige
toepasselijke informatie hebben verstrekt, niet beschikbaar zijn, en
in ieder geval c) na ontvangst van een voldoende onderbouwde melding
van de rechthebbenden, prompt zijn opgetreden om de toegang tot de
werken en andere materialen in kwestie te deactiveren of deze van hun
websites te verwijderen, en alles in het werk hebben gesteld om
toekomstige uploads ervan overeenkomstig punt b) te voorkomen.
Artikel
17 lid 9 luidt (gedeeltelijk): Wanneer rechthebbenden verzoeken om de
toegang tot hun specifieke werken of andere materialen te deactiveren
of die specifieke werken of andere materialen te verwijderen,
motiveren zij de redenen voor hun verzoek naar behoren.
”Toestemming”
Artikel
17 lid 7 van de richtlijn inzake auteursrechten in de digitale
eengemaakte markt luidt (gedeeltelijk): De samenwerking tussen de
aanbieders van een onlinedienst voor het delen van content en de
rechthebbenden leidt niet tot het voorkomen van de beschikbaarheid
van door gebruikers geüploade werken of andere materialen die geen
inbreuk maken op het auteursrecht en naburige rechten.
Artikel
17 lid 9 luidt (gedeeltelijk): Aanbieders van een onlinedienst voor
het delen van content delen hun gebruikers in hun voorwaarden mee dat
zij werken en andere materialen kunnen gebruiken op grond van
uitzonderingen of beperkingen op het auteursrecht en naburige rechten
waarin het Unierecht voorziet.
”Parodie”
Artikel
17 lid 7 van de richtlijn inzake auteursrechten in de digitale
eengemaakte markt luidt: De samenwerking tussen de aanbieders van een
onlinedienst voor het delen van content en de rechthebbenden leidt
niet tot het voorkomen van de beschikbaarheid van door gebruikers
geüploade werken of andere materialen die geen inbreuk maken op het
auteursrecht en naburige rechten, ook niet wanneer deze werken of
andere materialen vallen onder een uitzondering of beperking. De
lidstaten zorgen ervoor dat gebruikers in elke lidstaat kunnen
gebruikmaken van elk van de volgende bestaande uitzonderingen of
beperkingen wanneer zij door gebruikers van onlinediensten voor het
delen van content gegenereerde content uploaden en beschikbaar maken:
a) citaat, kritiek, recensie; b) gebruik voor een karikatuur, parodie
of pastiche.
”Klacht”
Artikel
17 lid 9 van de richtlijn inzake auteursrechten in de digitale
eengemaakte markt luidt (gedeeltelijk): De lidstaten voorzien erin
dat aanbieders van onlinediensten voor het delen van content een
doeltreffend en snel klachten- en beroepsmechanisme invoeren dat
beschikbaar is voor de gebruikers van hun diensten in geval van
geschillen over het deactiveren van de toegang tot of het verwijderen
van door hen geüploade werken of andere materialen. Klachten die in
het kader van het in de eerste alinea bedoelde mechanisme worden
ingediend, worden onverwijld behandeld en besluiten om geüploade
content ontoegankelijk te maken of te verwijderen, worden onderworpen
aan menselijke toetsing. De lidstaten voorzien er ook in dat er voor
geschillen mechanismen voor buitengerechtelijke geschillenbeslechting
beschikbaar zijn. Deze mechanismen maken het mogelijk dat geschillen
onpartijdig worden beslecht en ontnemen de gebruiker niet de door de
nationale wetgeving geboden rechtsbescherming, onverminderd de
rechten van gebruikers om een beroep te doen op efficiënte
rechtsmiddelen. Met name zorgen de lidstaten ervoor dat de gebruikers
toegang hebben tot een rechtbank of een andere bevoegde rechterlijke
instantie om het gebruik van een uitzondering of beperking op het
auteursrecht en naburige rechten te laten gelden.
”Nog
zo’n twee jaar”
Artikel
26 van de richtlijn inzake auteursrechten in de digitale eengemaakte
markt luidt (gedeeltelijk): Deze richtlijn is van toepassing op alle
werken en andere materialen die op of na … [24 maanden na de datum
van inwerkingtreding van deze richtlijn] door het nationale recht op
het gebied van auteursrechten worden beschermd.
Artikel
29 luidt (gedeeltelijk): De lidstaten doen de nodige wettelijke en
bestuursrechtelijke bepalingen in werking treden om uiterlijk op …
[24 maanden na de datum van inwerkingtreding van deze richtlijn] aan
deze richtlijn te voldoen. Zij stellen de Commissie daarvan
onverwijld in kennis.
”Nederland
tégen”
Statement
of the Netherlands, Luxembourg, Poland, Italy and Finland to point 39
of the CRP I agenda of 20 February 2019 regarding the DIRECTIVE OF
THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL on copyright in the
Digital Single Market. The objectives of this Directive were to
enhance the good functioning of the internal market and to stimulate
innovation, creativity, investment and production of new content,
also in the digital environment. The signatories support these
objectives. Digital technologies have radically changed the way
content is produced, distributed and accessed. The legislative
framework needs to reflect and guide these changes. However, in our
view, the final text of the Directive fails to deliver adequately on
the above-mentioned aims. We believe that the Directive in its
current form is a step back for the Digital Single Market rather than
a step forward. Most notably we regret that the Directive does not
strike the right balance between the protection of right holders and
the interests of EU citizens and companies. It therefore risks to
hinder innovation rather than promote it and to have a negative
impact the competitiveness of the European Digital Single Market.
Furthermore, we feel that the Directive lacks legal clarity, will
lead to legal uncertainty for many stakeholders concerned and may
encroach upon EU citizens’ rights. We therefore cannot express our
consent with the proposed text of the Directive.