VRIJDAG 19 DECEMBER 2025 Dicht in de buurt van de eilanden Curaçao en Aruba bouwt de VS op zee een troepenmacht op tegen Venezuela. De Amerikaanse marine heeft daar ook al tal van beschietingen uitgevoerd (met vele doden tot gevolg), evenzeer gericht tegen Venezuela. Voor het bijtanken van hun schepen maken de Amerikanen gebruik van vliegtuigen; die vliegtuigen vliegen zonder (werkende) transponder wat tot enkele near accidents heeft geleid met passagiersvliegtuigen die vanaf Curaçao opstijgen. De inwoners van de drie eilanden vrezen dat ze door al deze ontwikkelingen worden meegezogen in de strijd van de Amerikanen. Hun regeringen mogen de Amerikanen echter niet eens officieel laten weten wat ze daarvan vinden, maar moeten dat overlaten aan Den Haag. Waarom is dat zo?
LANDEN Aruba en Curaçao zijn net als Nederland zelfstandige landen. Ze hebben daarom elk een eigen regering, ook al is het oppervlak van de eilanden veel minder groot en hebben ze veel minder inwoners dan Nederland. Aruba is zo groot als Texel en heeft 120.000 inwoners en Curaçao is ruim twee keer zo groot en heeft 150.000 inwoners.
REGERING Aruba heeft momenteel zeven ministers; Curaçao heeft er acht. Net als het geval is voor ministers in Nederland moeten ministers op de eilanden hun ontslag aanbieden als ze het vertrouwen van de volksvertegenwoordiging verliezen, zie respectievelijk artikel II.2 van de Staatsregeling van Aruba en artikel 29 van de Staatsregeling van Curaçao. Die volksvertegenwoordiging heet daar trouwens niet parlement maar Staten. De volksvertegenwoordigers worden net als in Nederland het geval is voor Tweede Kamerleden rechtstreeks gekozen door de bevolking van de eilanden, zie artikel 43 Staatsregeling van Curaçao en artikel III.5 Staatsregeling van Aruba.
KONINKRIJK Curaçao en Aruba zijn weliswaar zelfstandige landen maar zij maken deel uit van het Koninkrijk der Nederlanden, zie artikel 1 van het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden. Tot dit koninkrijk behoren nog twee andere zelfstandige landen: het eiland Sint-Maarten en Nederland. Sint-Maarten ligt in de buurt van de andere twee eilanden, maar ligt verder af van Venezuela. Alle vier de landen vormen samen het koninkrijk der Nederlanden. Dat betekent bijvoorbeeld dat Willem-Alexander niet alleen koning is van Nederland maar ook van de drie eilanden, zie artikel 1a van het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden.
DEFENSIE Het betekent ook dat de verdediging van deze eilanden en hun buitenlandse betrekkingen aangelegenheden zijn van het koninkrijk, zie artikel 3 Statuut. Daardoor zijn hun verdediging en buitenlandse betrekkingen geen aangelegenheden van de regeringen van de eilanden. Hun eigen regeringen gaan daar dus niet over.
RIJKSMINISTERRAAD Dat zijn aangelegenheden van het koninkrijk, maar wie in het koninkrijk gaat er dan over? Dat zijn alle ministers van Nederland plus een gevolmachtigd minister van Aruba en een gevolmachtigd minister van Curaçao en een gevolmachtigd minister van Sint-Maarten. Zij vormen samen de raad van ministers van het koninkrijk, zie artikel 7 Statuut. Deze raad van ministers wordt ook wel de rijksministerraad genoemd. Een gevolmachtigde minister wordt benoemd (en ontslagen) door de regering van zijn land, zie artikel 8 Statuut.
MEERDERHEID De rijksministerraad bestaat momenteel uit achttien ministers. Vijftien daarvan maken deel uit van het Nederlandse kabinet; dat zijn de demissionaire ministers van VVD en BBB en de partijloze minister-president Schoof. De Nederlandse ministers zijn in de rijksministerraad dus ver in de meerderheid. In de ministerraad wordt bij het nemen van besluiten gestreefd naar consensus, maar zo nodig wordt besloten bij meerderheid, zie artikel 11 van het Reglement van Orde voor de ministerraad. Dit reglement is namelijk niet alleen van toepassing op de Nederlandse ministerraad, maar is ook van toepassing op de rijksministerraad, zie artikel 1 daarvan.
INTERN APPEL Nu is het zo dat besluitvorming bij meerderheid niet altijd geldt in de rijksministerraad. Als namelijk een gevolmachtigd minister (gemotiveerd) bezwaar maakt tegen een (voorgenomen) besluit van de rijksministerraad dat over de defensie van de eilanden gaat, dan leidt dit in elk geval tot uitstel van dat besluit. Bovendien wordt er dan opnieuw gekeken naar het (voorgenomen) besluit. Men noemt dat ook wel intern appel. Dat intern appel gebeurt in kleinere kring; hierin hebben de gevolmachtigde ministers een belangrijkere stem, maar zijn zij nog steeds in de minderheid, zie artikel 12 Statuut. Als in die kleinere kring de stemmen staken – bijvoorbeeld omdat een daartoe behorende Nederlandse minister het eens is met het bezwaar van de gevolmachtigde minister – neemt de (voltallige) rijksministerraad vervolgens een definitief besluit. Zonder voldoende steun van de Nederlandse ministers haalt de gevolmachtigde minister dus altijd bakzeil.
KRIJGSMACHT De rijksministerraad gaat bijvoorbeeld over het in staat van oorlog of in staat van beleg verklaren van de eilanden, zie artikel 34 Statuut. De rijksministerraad gaat ook over de inzet van de krijgsmacht in Aruba en Curaçao, zie het Besluit aanwijzingen inzake de inzet van de krijgsmacht in Aruba, Curaçao en Sint-Maarten.
BRONNEN Naast bovenstaande artikelen uit het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden en de Staatsregelingen van Aruba en Curaçao is geraadpleegd Wikipedia (Curaçao; Aruba; kabinet Eman-Croes; kabinet Pisas-III); dagblad NRC van o.a. zaterdag 13 december; Besluit aanwijzingen inzake de inzet van de krijgsmacht in Aruba, Curaçao en Sint-Maarten; P.P.T. Bovend’Eert en J.L.W. Broeksteeg, Tekst en Commentaar Grondwet en Statuut, Deventer: 2018, aantekeningen bij artikelen 12 en 32 van het Statuut.
Mr. Leon
Volgend blog verschijnt op vrijdag 9 januari 2026.