VRIJDAG 27 JUNI 2025 In de afgelopen dagen werd in Den Haag een meerdaagse NAVO-top gehouden waaraan staatshoofden en ministers uit tal van landen deelnamen. Op verschillende openbare plaatsen in Den Haag – wegen, fietspaden, trottoirs, bossen, wateren en gebouwen – gold er daarom in de afgelopen dagen een speciale verordening waarin allerlei maatregelen stonden die normaliter niet gelden, zoals een verbod om op deze openbare plaatsen te zijn (en wie dat toch deed, pleegde een strafbaar feit). Wat was dit voor verordening?
GEMEENTE Het was een gemeentelijke verordening. De verordening was gemaakt door de gemeente Den Haag. De officiële naam van deze gemeentelijke verordening was Verordening ter handhaving openbare orde NAVO-TOP II Den Haag 2025.
AVV Een gemeentelijke verordening is een algemeen verbindend voorschrift (vaak afgekort AVV). Het kan verboden en geboden inhouden waaraan de burgers zich moeten houden.
RAAD Normaliter worden gemeentelijke verordeningen vastgesteld door de gemeenteraad. Elke gemeente heeft een raad. De raad mag alle verordeningen maken die hij in het belang van de gemeente nodig oordeelt, zie artikel 149 Gemeentewet.
APV Een voorbeeld van een raadsverordening is de algemene plaatselijke verordening die elke gemeente heeft; ook Den Haag heeft zo’n APV. Daarin staan allerlei geboden en verboden die gaan over bijvoorbeeld sportwedstrijden, demonstraties, seksinrichtingen en veiligheid van de weg. De Haagse APV heet officieel Algemene plaatselijke verordening voor de gemeente den Haag.
DEMOCRATISCH Een APV is democratisch tot stand gekomen. De raad vertegenwoordigt de gehele bevolking van de gemeente, zie artikel 7 Gemeentewet. De gemeenteraad van Den Haag telt 45 leden, zie artikel 8 Gemeentewet. Het zijn de meerderjarige ingezetenen van de gemeente (inwoners van 18 jaar en ouder) die de gemeenteraadsleden hebben gekozen, zie artikel B3 Kieswet.
BURGEMEESTER Maar de Verordening ter handhaving openbare orde NAVO-TOP II Den Haag 2025 (hieronder verder NAVO-verordening genoemd) is niet door de gemeenteraad vastgesteld. Deze verordening is door de burgemeester vastgesteld.
NOODVERORDENING Een burgemeester kan namelijk algemeen verbindende voorschriften geven in geval van oproerige beweging, andere ernstige wanordelijkheden of rampen, dan wel van ernstige vrees voor het ontstaan daarvan, zie de artikelen 176 en 175 Gemeentewet. Zulke verordeningen worden ook wel noodverordeningen genoemd; de NAVO-verordening is een noodverordening.
ONDEMOCRATISCH De NAVO-verordening is dus niet democratisch vastgesteld. Weliswaar moet een noodverordening zo spoedig mogelijk ter kennis van de raad worden gebracht en vervalt hij als de raad hem niet in de eerstvolgende vergadering bekrachtigt, zie artikel 176 Gemeentewet. De raadsvergadering waarop de bekrachtiging staat geagendeerd is op 9 juli. Tot aan het raadsbesluit is de noodverordening echter geldig.
MEER UITLEG! De burgemeester moet daarom in de officiële toelichting op de NAVO-verordening goed uitleggen waarom deze noodverordening nodig was, vind ik. Maar in de toelichting staat bijvoorbeeld niet eens waarvoor ‘ernstige vrees’ bestond; was dat voor het ontstaan van ‘oproerige beweging’, ‘andere ernstige wanordelijkheden’ of ‘rampen’, of een combinatie van deze omstandigheden? En waarvoor vreesde men dan dat er concreet kon gebeuren, want het zijn nogal vage begrippen? In de toelichting staat alleen dat ‘op basis van informatie van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid tijdelijk een ongekend aantal extra veiligheidsmaatregelen nodig’ was. Gelet op al die extra verboden en geboden voor de burger, de ondemocratische wijze van vaststelling, de vage wettelijke termen en de lange voorbereidingstijd had die toelichting er mijns inziens veel uitgebreider op in moeten gaan.
Mr. Leon
Volgend blog verschijnt op vrijdag 11 juli.