Tag: noord-atlantische raad

Geplaatst op

NAVO viert haar albasten jubileum

VRIJDAG 5 APRIL 2024 Gisteren bestond de NAVO tot op de dag nauwkeurig 75 jaar. Wat is het voor een organisatie? Hoe worden besluiten genomen? Wat is de rol van de Secretaris-Generaal?

VERDRAG NAVO is een afkorting voor Noord-Atlantische Verdragsorganisatie. Het is dus een organisatie die door middel van een verdrag is opgericht. Dat is het Noord-Atlantisch Verdrag. Het is de ondertekening hiervan – op 4 april 1949 te Washington – die gisteren werd herdacht.

LANDEN De NAVO is een organisatie van landen. Momenteel zijn 32 landen er lid van. Nederland was er in 1949 bij, net als Frankrijk. Bijna alle EU-landen zijn NAVO-lid, met uitzondering van bijvoorbeeld Ierland en Oostenrijk. Er zijn ook leden die niet bij de Europese Unie horen, zoals het Verenigd Koninkrijk en Turkije. Ten slotte zijn ook twee niet-Europese landen lid: de Verenigde Staten en Canada.

VETO Nieuwe landen zijn welkom, zolang het tenminste Europese landen zijn, én alle oude leden met hun komst instemmen, zie artikel 10 van het verdrag. De laatste twee landen die toetraden zijn Finland (vorig jaar) en Zweden (dit jaar). Deze Noord-Europese landen hadden vanwege de Russische invasie in Oekraïne al eerder lid willen worden, maar oude leden zoals Turkije stemden daar toen niet mee in.   

OPZEGGING Een lid kan zijn lidmaatschap opzeggen; de opzegtermijn is een jaar, zie artikel 13 van het verdrag. Van dat recht heeft Frankrijk gebruik gemaakt. In 1966 heeft dit land het NAVO-lidmaatschap opgezegd, omdat ze het niet eens was met de grote invloed van de Amerikanen binnen de organisatie. De Gaulle was toen president. Pas in 2009 is het land weer volwaardig NAVO-lid geworden; dat gebeurde onder president Sarkozy. 

RAAD Het belangrijkste orgaan van de NAVO is de Noord-Atlantische Raad. Elk lid heeft hierin een zetel, zie artikel 9 van het verdrag. De zetel wordt bezet door een vast iemand. Voor Nederland is dat een diplomaat. Hij heeft de status van ambassadeur. De raad komt bijeen in Brussel. Dat gebeurt minstens eens per week. Voorzitter is de Secretaris-Generaal.

CONSENSUS De Noord-Atlantische Raad neemt alleen besluiten als alle leden ermee instemmen. Als één lid het niet eens is met een besluit, dan komt dit besluit niet tot stand. Het is vooral de taak van de Secretaris-Generaal om ervoor te zorgen dat alle leden op één lijn komen.  

SECRETARIS-GENERAAL De Secretaris-Generaal is de hoogste ambtenaar van de NAVO. Het is geen militaire functie. Hij of zij wordt benoemd door de regeringen van de lidstaten. Nodig is dat alle lidstaten met een benoeming instemmen. De Secretaris-Generaal is meestal de enige persoon in de NAVO waarvan burgers de naam weten. Dat heeft er ook mee te maken dat het de belangrijkste woordvoerder is van de organisatie.

EX PREMIERS Momenteel is Jens Stoltenberg Secretaris-Generaal. Dat is hij nu al tien jaar. Hij stopt er over enkele maanden mee. Hiervoor was hij minister-president van Noorwegen. Mark Rutte gaat hem waarschijnlijk opvolgen, hoewel er nog enkele regeringen zijn die twijfelen over hun stem (waaronder Turkije en Roemenië). Rutte zou de derde (ex) minister-president op rij zijn van een land die Secretaris-Generaal van de NAVO wordt. In de decennia vóór dit drietal (tot begin jaren vijftig) waren het hooguit ministers die Secretaris-Generaal werden. Je zou hieruit kunnen afleiden dat het ambt is gegroeid in aanzien.

4 UIT 14? Rutte zou de vierde Nederlander zijn die het ambt bekleedt. Landgenoten die hem voorgingen waren de ex-ministers Jaap de Hoop Scheffer (tot 2009), Joseph Luns (tot 1984) en Dirk Stikker (tot 1964). De vierde Nederlander van veertien secretarissen-generaal! 14 mannen trouwens. Andere landen die een Secretaris-Generaal hebben ‘geleverd’ waren – behalve Noorwegen en Nederland – het Verenigd Koninkrijk, Spanje, Denemarken, Italië en België. Er is dus nog nooit een Fransman in de functie benoemd. Volgens afspraak mag een Amerikaan of Canadees geen Secretaris-Generaal worden. Volgens diezelfde afspraak leveren alleen deze twee landen de hoogste militaire functionarissen van de NAVO.

NATO NAVO is de Nederlandse afkorting. In het Engels is het NATO, in het Frans is het OTAN. De ander landen gebruiken als afkorting OTAN of NATO (de meesten gebruiken NATO).  

BRONNEN Verdragstekst, Website nato.int, Wikipedia (relations entre La France et l’OTAN), Wikipedia (Secretaris-Generaal van de NAVO), website nos.nl (dinsdag 2 april).

Mr. Leon

Volgend blog: volgende week vrijdag (waarschijnlijk)

Geplaatst op

De NAVO-top van 2023

VRIJDAG 7 JULI 2023 Volgende week dinsdag en woensdag wordt een NAVO-top gehouden. Dit keer in Vilnius, de hoofdstad van Litouwen. De agenda zal grotendeels worden beheerst door de oorlog in Oekraïne. Maar wat is eigenlijk de NAVO? Wie is er lid van en wat betekent zo’n lidmaatschap? 

VERDRAG De NAVO is een internationale organisatie. Het is een organisatie van landen. Ze is bij verdrag opgericht. De vier letters staan voor Noord-Atlantische Verdragsorganisatie. Het Nederlands is geen officiële verdragstaal. Het Engels is dat wel. In het Engels heet de organisatie North Atlantic Treaty Organisation, afgekort tot NATO. Het Nederlands is weliswaar geen officiële verdragstaal, maar gemakshalve ga ik hier uit van de Nederlandse vertaling die op de website van de overheid staat.

ATLANTISCHE OCEAAN In de considerans van het verdrag wordt gesproken over Noord-Atlantisch gebied. Waaruit bestaat dit gebied? In het verdrag wordt dit niet uitgelegd. Het Atlantisch gebied is het gebied dat aan beide zijden van de Atlantische Oceaan ligt. Dat zijn enerzijds Noord- en Zuid-Amerika en anderzijds Europa en Afrika. Het Noord-Atlantisch gebied bestaat dan uit het gebied dat enerzijds Noord-Amerika (Verenigde Staten en Canada) omvat en anderzijds Europa. In dit gebied wonen een miljard mensen.

31 LANDEN De NAVO is opgericht in 1949. Na de Tweede Wereldoorlog dus, maar vóór de oprichting van de Europese Unie. Nederland was één van de twaalf oprichters. Inmiddels zijn er 31 landen lid, waaronder al onze buurlanden. Het laatste land dat NAVO-lid is geworden, was Finland. Dat vond eerder dit jaar plaats. Er zijn landen die geen lid zijn van de Europese Unie (EU) maar wél van de NAVO. Dat is bijvoorbeeld het geval voor de Verenigde Staten, Canada en Turkije. Niet alle EU-landen zijn trouwens ook NAVO-lid. Zo zijn Ierland en Zweden geen NAVO-lid. Met een aantal landen buiten het Noord-Atlantisch gebied heeft de NAVO een speciale (vriendschappelijke) relatie.  

ARTIKEL 5 De NAVO is een militair bondgenootschap. In artikel 5 van het verdrag staat dat bij een gewapende aanval op een lidstaat alle andere lidstaten dat land zullen bijstaan, zo nodig met ”gebruik van gewapende macht”. In de afgelopen 75 jaar is dit artikel slechts één keer ingeroepen. Dat was het geval bij ‘9/11’, dus bij de terroristische aanslagen in de Verenigde Staten op 11 september 2001. Als het aangevallen land artikel 5 inroept, zijn de andere lidstaten verplicht om dat land bij te staan. Die verplichting gaat echter niet zover dat die bijstand in de vorm van gewapende macht geleverd moet worden. De Europese oprichters wilden dat destijds wél, maar de Amerikanen zagen dat in 1949 niet zo zitten, zo staat er op de NAVO-website . Ik weet niet of ons land naar aanleiding van ‘9/11’ haar gewapende macht heeft ingezet.

OEKRAÏNE Oekraïne kon niet na de Russische aanvallen in 2014 en in februari vorig jaar artikel 5 inroepen, omdat het geen NAVO-lid is. De bijstand die NAVO-landen leveren aan Oekraïne, waaronder de levering van tanks en vliegtuigen, gebeurt op grond van het Handvest van de Verenigde Naties, artikel 51 hiervan, zo staat er op de NAVO-website.

OEKRAÏNE (2) Weliswaar heeft Oekraïne het lidmaatschap aangevraagd, maar zo’n aanvraag maakt het land nog geen lid. Dat gaat op termijn zeker gebeuren, want op de NAVO-website staat te lezen dat ‘all allies agree that Ukraine will become a member of NATO’. De Litouwse minister van Buitenlandse Zaken wil op de top van volgende week bespreken of Oekraïne in de tussentijd ‘bepaalde veiligheidsgaranties’ kan krijgen, zo berichtte tenminste de NOS enkele weken geleden (op 12 juni) op haar website. Vorige week (op 30 juni) schreven de  Nederlandse ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie in een Kamerbrief dat er op de top zal worden gesproken over een ‘veiligheidsarrangement’ met Oekraïne zolang dit land nog geen NAVO-lid is.   

VETO De top van volgende week is een bijeenkomst van de Noord-Atlantische Raad. Dat is het belangrijkste orgaan van de NAVO. Deze raad is een vergadering waaraan meestal alleen speciale vertegenwoordigers (ambassadeurs) meedoen, van elk land een. In die samenstelling wordt er elke week vergaderd. Enkele keren per jaar bestaat de raad echter uit ministers. En zo’n beetje één keer per jaar zijn het de minister-presidenten of presidenten die als Noord-Atlantische Raad met elkaar vergaderen. Dat wordt dan een NAVO-top genoemd. De vorige top was vorig jaar, ook rond deze tijd, toen in Madrid. Beslissingen worden alleen genomen als elk land instemt, zo staat in het NAVO Handbook uit 2006. Elk land heeft dus een vetorecht.

Mr. Leon

Volgend blog: op of voor vrijdag 4 augustus

Of lees eerder mijn nieuwe blog op http://privaatrechtpraktijk.nl