Categorie: Buitenland

DINSDAG 11 SEPTEMBER 2018 (9/11!) In een Nederlandse krant stond vorige week een paginagroot artikel over de officiële kandidaat van de Democratische Partij voor de verkiezingen van het Huis van Afgevaardigden in een kiesdistrict van Massachusetts. Massachusetts (Boston) is een Amerikaanse staat aan de noordoostkust. Het grondgebied is iets meer dan de helft van Nederland en telt bijna 7 miljoen inwoners. Wat deze kandidaat – Ayanna Pressley – zo bijzonder maakte, was bijvoorbeeld dat ze een tegenstander versloeg die al meer dan twintig jaar de parlementszetel bezette en die bovendien werd gesteund door het partijbestuur.

House of Representatives Het Huis van Afgevaardigden vormt samen met de Senaat het parlement van de VS. Het parlement heet Congress. Het Huis van Afgevaardigden bestaat uit 435 leden.

Kiesdistricten In elke staat van de VS kiezen de burgers enkele afgevaardigden. Hoeveel dat er zijn, verschilt per staat. In Massachusetts worden er negen gekozen. Massachusetts is daarom verdeeld in negen kiesdistricten: in elk kiesdistrict kiezen de burgers één afgevaardigde. Zij doen dat door hun stem uit te brengen op één van de officiële kandidaten die op het stembiljet staan.

Kandidaatstelling In Massachusetts worden de officiële kandidaten gesteld door de politieke partijen, bijvoorbeeld door The Massachusetts Democratic Party. Een partij heeft echter niet veel vrijheid in de wijze waarop ze tot haar kandidaatstelling komt. Het parlement van Massachusetts heeft daarvoor namelijk een wettelijke regeling gemaakt. Met die vrijheid is het dus heel anders dan in Nederland gesteld!

Primary Partijen moeten op grond van deze wettelijke regeling voor de kandidaatstelling van een lid voor het Huis van Afgevaardigden verkiezingen organiseren. Die verkiezingen moeten een primary zijn of een caucus. De Democratische Partij van Massachusetts heeft een primary gehouden.

Wie mag stemmen? Uiteraard moeten alle partijleden kunnen stemmen in een primary. Maar zij niet alleen: ook burgers die geen partijlid zijn, moeten kunnen stemmen, mits zij zich bij het ophalen van een stembiljet als partijlid laten registreren. Zij kunnen hun partijlidmaatschap direct na het uitbrengen van de stem overigens weer opzeggen, als ik het goed begrepen heb.

Direct vote De burgers moeten hun stem direct uitbrengen op één van de kandidaten, en dus niet slechts – indirect vote – op personen die vervolgens een keuze maken uit de kandidaten.

Plurality vote De officiële kandidaat – de winnaar – is in Massachusetts de kandidaat die de meeste stemmen heeft gekregen. De politieke partij mag dus bijvoorbeeld niet eisen dat de officiële kandidaat de absolute meerderheid van de stemmen heeft gekregen. Evenmin mag de partij bijvoorbeeld de twee kandidaten die de meeste stemmen hebben gekregen beiden tot officiële kandidaten maken. Slechts één kandidaat mag officiële kandidaat zijn bij de verkiezingen voor een Massachusett’s zetel in het Huis van Afgevaardigden van de VS, en dat is de kandidaat die bij de primary (of caucus) de meeste stemmen heeft gekregen.

BRONNEN

Chapter 53 van de General Laws of the Commonwealth of Massachusetts, sections 1, 2 en 37:

Section 1 luidt (gedeeltelijk): At any primary, caucus or convention held under this chapter, each party having the right to participate in or hold the same may nominate as many candidates for each office for which it has the right to make nominations therein as there are persons to be elected to that office, and no more. A party which makes one or more nominations shall be entitled to have the name of each of its candidates printed on the ballot to be used at the ensuing election;

Section 2 luidt (gedeeltelijk): Candidates of political parties for all elective offices, except presidential elector, shall be nominated in primaries or caucuses. All nominations in primaries and caucuses shall be by direct plurality vote. No candidates shall be nominated, in any other manner than is provided in this chapter

Section 37 luidt (gedeeltelijk): The voting lists used at primaries shall contain the party enrollment of the voters whose names appear thereon established as provided in this section, in section thirty-eight, and in section forty-four of chapter fifty-one. Except as provided by section thirty-seven A, a voter desiring to vote in a primary shall give his name, and, if requested, his residence, to one of the ballot clerks, who shall distinctly announce the same, and, if the party enrolment of such voter is shown on the voting list, the name of the party in which he is enrolled. If the party enrollment of the voter is not shown on the voting list the ballot clerk shall ask such voter in which political party’s primary he desires to vote, and the ballot clerk, upon reply, shall distinctly announce the name of such political party, and shall record the voter’s selection upon the voting list. The ballot clerk shall then give the voter the ballot of the political party so requested. The party enrolment of each voter, if any, shall be recorded in the current annual register of voters, and whenever a voter shall establish, cancel or change his enrolment it shall likewise be so recorded.

JEUDI LE 6 SEPTEMBRE 2018 Nicolas Hulot is vorige week opgestapt als minister in Frankrijk. Daarover is ook in Nederlandse media uitgebreid bericht. Hij was minister van La Transition écologique et solidaire, zeg maar minister van Milieu. Hij is opgestapt omdat hij meende dat hij als minister te weinig vorderingen boekte. Zijn opvolger is van de week benoemd: François de Rugy.

Wie kan hem benoemen De Président benoemt een minister. De Premier ministre doet daartoe een voordracht. Sinds vorig jaar is Emmanuel Macron Président en is Édouard Philippe de Premier ministre. In Nederland wordt een minister benoemd door een daartoe strekkend koninklijk besluit: dat is een besluit waaronder de handtekeningen van de Koning en de minister-president staan.

Met portefeuille Frankrijk kent net als Nederland ministers met portefeuille en ministers zonder portefeuille. De minister met portefeuille geeft leiding aan een ministerie; in Frankrijk heet hij ministre d’État. De minister zonder portefeuille geeft geen leiding aan een ministerie; in Frankrijk heet hij ministre délégué. De minister van Milieu in Frankrijk is ministre d’État.

Wie kan hem ontslaan Het is ook de Président die een minister kan ontslaan, op voordracht van de Premier ministre. Het Franse parlement kan niet het vertrouwen opzeggen in een individuele minister. Dat kan de Assemblée nationale wel doen in de hele regering. In dat geval moet de Premier ministre het ontslag van zijn regering aanbieden aan de Président. In Nederland wordt een minister ontslagen door een koninklijk besluit met die strekking. Het Nederlandse parlement kan wél het vertrouwen opzeggen in een individuele minister. Het is gebruikelijk dat die minister vervolgens zijn ontslag aanbiedt aan de Koning. De vertrouwensregel is niet in de Grondwet vastgelegd: het is gewoonterecht (maar daarom niet minder bindend!).

François de Rugy De nieuwe minister van Milieu was tot zijn benoeming Kamervoorzitter: hij was voorzitter van de Assemblée nationale. Zijn lidmaatschap en voorzitterschap hiervan (de Franse Tweede Kamer) was onverenigbaar met die van minister. Ook in Nederland kan men niet tegelijkertijd Kamerlid en minister zijn.

BRONNEN

Onderstaande Franse wetsbepalingen zijn afkomstig van DILA. Constitution Version consolidée au 8 mars 2018 https://www.legifrance.gouv.fr/Droit-francais/Constitution.

Article 8 Constitution luidt: Le Président de la République nomme le Premier Ministre. Il met fin à ses fonctions sur la présentation par celui-ci de la démission du Gouvernement. Sur la proposition du Premier ministre, il nomme les autres membres du Gouvernement et met fin à leurs fonctions.

Article 23 luidt (gedeeltelijk): Les fonctions de membre du Gouvernement sont incompatibles avec l’exercice de tout mandat parlementaire.

Article 20 luidt: Le Gouvernement détermine et conduit la politique de la Nation. Il dispose de l’administration et de la force armée. Il est responsable devant le Parlement dans les conditions et suivant les procédures prévues aux articles 49 et 50.

Article 49 luidt (gedeeltelijk): L’Assemblée nationale met en cause la responsabilité du Gouvernement par le vote d’une motion de censure.

Article 50 luidt (gedeeltelijk): Lorsque l’Assemblée nationale adopte une motion de censure, le Premier ministre doit remettre au Président de la République la démission du Gouvernement.

Artikel 43 Grondwet: De minister-president en de overige ministers worden bij koninklijk besluit benoemd en ontslagen.

Artikel 44 luidt: Lid 1. Bij koninklijk besluit worden ministeries ingesteld. Zij staan onder leiding van een minister. Lid 2. Ook kunnen ministers worden benoemd die niet belast zijn met de leiding van een ministerie.

Artikel 48 luidt (gedeeltelijk): De koninklijke besluiten waarbij de overige ministers en de staatssecretarissen worden benoemd of ontslagen, worden mede door de minister-president ondertekend.

Artikel 57 luidt (gedeeltelijk): Een lid van de Staten-Generaal kan niet tevens zijn minister.

MAANDAG 27 AUGUSTUS 2018 Vanmorgen stond in de krant een groot artikel over actievoerders die proberen te voorkomen dat een bos ergens tussen Keulen en Aken – het Hambacher Forst – steeds verder wordt opgeofferd voor bruinkoolwinning. Bruinkool is een delfstof die wordt gewonnen door afgraving aan de oppervlakte (dagbouw). Uit het artikel volgt dat zowel regering en parlement in Berlijn als Noordrijn-Westfalen gaat over deze bruinkoolwinning.

Bondsstaat Duitsland is een bondsstaat (Bundesstaat). De Duitse bondsstaat bestaat uit bond en deelstaten.

Bond Er is één bond (Bund). De bond heeft in Berlijn haar regering en parlement. De bondsregering wordt al weer enige tijd geleid door Angela Merkel.

Länder En er zijn 16 deelstaten (Länder).

Noordrijn-Westfalen Een van die 16 is Noordrijn-Westfalen (Nordrhein-Westfalen). Aken, Bonn, Duisburg, Keulen en Wuppertal maken deel uit van deze deelstaat. Dit Land grenst aan Nederlands Limburg, Gelderland en Overijssel. Er wonen bijna 18 miljoen mensen. Dat zijn er meer dan in Nederland!

Düsseldorf Noordrijn-Westfalen heeft een eigen regering en parlement (Landtag), beide gezeteld in Düsseldorf.

Grundgesetz Duitsland is een bondsstaat. Dat betekent dat zowel de bond als de deelstaten eigen bevoegdheden hebben. Die bevoegdheden – zoals het maken van wetten (Gesetzgebung) – zijn dus verdeeld over bond en deelstaten. Dat is gebeurd in de Duitse grondwet (Grundgesetz).

Bergbau Over wetgeving voor mijnbouw en dagbouw van delfstoffen staat in de Grondwet onder andere dat de bond daarover wetten mag maken en dat de deelstaten dat slechts mogen indien en voor zover de bond daarover geen wetten heeft gemaakt.

Federatie Duitsland is een bondsstaat of te wel een federatie. Nederland is dat niet. Nederland is een eenheidsstaat. De Nederlandse Grondwet heeft de provincies (zoals Limburg, Gelderland en Overijssel) geen eigen bevoegdheden gegeven.

NOTEN

Artikel 20 lid 1 Grundgesetz luidt: Die Bundesrepublik Deutschland ist ein demokratischer und sozialer Bundesstaat.

Artikel 70 lid 1 Grundgesetz luidt: Die Länder haben das Recht der Gesetzgebung, soweit dieses Grundgesetz nicht dem Bunde Gesetzgebungsbefugnisse verleiht.

Artikel 72 luidt (gedeeltelijk): Im Bereich der konkurrierenden Gesetzgebung haben die Länder die Befugnis zur Gesetzgebung, solange und soweit der Bund von seiner Gesetzgebungszuständigkeit nicht durch Gesetz Gebrauch gemacht hat.

Artikel 74 luidt (gedeeltelijk): Die konkurrierende Gesetzgebung erstreckt sich auf folgende Gebiete: (…) das Recht der Wirtschaft (Bergbau) (..).

VENDREDI LE 24 AOUT 2018 In een (Nederlandse) krant stond gisteren een paginagroot artikel over de affaire Benalla. Benalla was de persoonlijke veiligheidsadviseur van de Franse president Macron. Half juli werd publiekelijk bekend werd dat hij (Benalla!) op 1 mei enkele betogers hardhandig tegen de grond had gewerkt en dat president en regering daarop niet adequaat hebben gereageerd. Benalla’s daden zijn (ook) in Frankrijk misdrijven. Voor de president was dat geen reden om hem te ontslaan. Voor de regering was dat geen reden om politie en justitie in te schakelen. Voor oppositiefractie Les Républicains was dat laatste een van de redenen om een motie van wantrouwen in te dienen. Dat gebeurde op 26 juli in de Franse Tweede Kamer.

Assemblée nationale Het Franse parlement bestaat net als het Nederlandse uit twee kamers. De Franse kamer die het meest op onze Tweede Kamer lijkt, heet Assemblée nationale. Deze kamer heeft 577 leden. De coalitiepartijen hebben in deze kamer een comfortabele meerderheid. Alleen al de partij van president Macron – La République En Marche – heeft er 310 Kamerleden! Les Républicains is met 99 leden de grootste oppositiefractie.

Président en gouvernement De president is voorzitter van de ministerraad en heeft de Premier en de andere ministers benoemd. Echter: de president maakt geen deel uit van de regering, le gouvernement. De huidige Premier is Édouard Philippe.

Motion de censure Zo heet een motie van wantrouwen in Frankrijk. De motie is gericht tot de regering, dus niet (ook) tot de president. Als de motie wordt aangenomen, dan moet de hele regering zijn ontslag aanbieden. Het ontslag wordt aangeboden aan de president.

Constitution De motie van wantrouwen is geregeld in de artikelen 49 en 50 van de Grondwet, la Constitution. Moties van wantrouwen komen in vier vormen voor. Ik beperk me hier tot de motion de censure spontanée. Deze is geregeld in de tweede alinea van artikel 49. In deze vorm heeft de Assemblée nationale het initiatief genomen. Als we in Nederland spreken van een motie van wantrouwen, bedoelen we eigenlijk alleen de motie van wantrouwen waartoe de Tweede Kamer het initiatief heeft genomen. De Nederlandse motie van wantrouwen is niet Grondwettelijk geregeld.

Motion de censure spontanée Indiening daarvan is alleen mogelijk als minstens 58 leden van de Assemblée nationale de motie ondertekenen. De motie van Les Républicains was ondertekend door 91 Kamerleden. Het ondertekenen ervan heeft gevolgen voor het individuele Kamerlid: hij kan slechts drie van zulke moties ondertekenen per parlementair jaar.

Le vote De stemming is pas 48 uur na indiening mogelijk. Over de op 26 juli ingediende motie heeft de Assemblée nationale op 31 juli gestemd. Voor het aannemen van zo’n motie moet de meerderheid van de leden van de Assemblée nationale vóór hebben gestemd. Dat zijn er 289. De motie van Les Républicains kreeg slechts 143 vóór stemmers. De motie is dus niet aangenomen. De regering Édouard Philippe hoefde haar ontslag niet aan te bieden.

NOTEN

Onderstaande wetsbepalingen zijn afkomstig van DILA. Constitution Version consolidée au 8 mars 2018 https://www.legifrance.gouv.fr/Droit-francais/Constitution.

Article 8 Constitution luidt (gedeeltelijk): Le Président de la République nomme le Premier Ministre. Sur la proposition du Premier ministre, il nomme les autres membres du Gouvernement et met fin à leurs fonctions.

Article 9 luidt: Le Président de la République préside le conseil des ministres.

Article 20 luidt: Le Gouvernement détermine et conduit la politique de la Nation. Il dispose de l’administration et de la force armée. Il est responsable devant le Parlement dans les conditions et suivant les procédures prévues aux articles 49 et 50.

Article 50 luidt (gedeeltelijk): Lorsque l’Assemblée nationale adopte une motion de censure le Premier ministre doit remettre au Président de la République la démission du Gouvernement.

Article 49 luidt (2e alinea door mij onderstreept): Le Premier ministre, après délibération du Conseil des ministres, engage devant l’Assemblée nationale la responsabilité du Gouvernement sur son programme ou éventuellement sur une déclaration de politique générale. 

L’Assemblée nationale met en cause la responsabilité du Gouvernement par le vote d’une motion de censure. Une telle motion n’est recevable que si elle est signée par un dixième au moins des membres de l’Assemblée nationale. Le vote ne peut avoir lieu que quarante-huit heures après son dépôt. Seuls sont recensés les votes favorables à la motion de censure qui ne peut être adoptée qu’à la majorité des membres composant l’Assemblée. Sauf dans le cas prévu à l’alinéa ci-dessous, un député ne peut être signataire de plus de trois motions de censure au cours d’une même session ordinaire et de plus d’une au cours d’une même session extraordinaire. 

Le Premier ministre peut, après délibération du Conseil des ministres, engager la responsabilité du Gouvernement devant l’Assemblée nationale sur le vote d’un projet de loi de finances ou de financement de la sécurité sociale. Dans ce cas, ce projet est considéré comme adopté, sauf si une motion de censure, déposée dans les vingt-quatre heures qui suivent, est votée dans les conditions prévues à l’alinéa précédent. Le Premier ministre peut, en outre, recourir à cette procédure pour un autre projet ou une proposition de loi par session.  

Le Premier ministre a la faculté de demander au Sénat l’approbation d’une déclaration de politique générale. 

JEUDI LE 9 AOUT 2018 Het wetsvoorstel over de invoering van (enige) evenredige vertegenwoordiging bij de verkiezing van de Assemblée nationale is nog niet in behandeling genomen. Daarom ga ik in deze bijdrage in op de parlementaire behandeling van het wetsvoorstel dat het amendementsrecht wil beperken. Het Franse amendementsrecht en de voorgestelde wijzigingen erin zijn al eerder in de categorie Ontwikkelingen in Frankrijk besproken.

Grondwet Het Franse amendementsrecht is in geregeld in de Grondwet (Constitution), onder andere in artikelen 45 en 41 (2).

Frans amendementsrecht nu Uit deze twee artikelen volgt nu dat een amendement slechts een indirect verband met de tekst van het wetsvoorstel hoeft te hebben, ”un lien, même indirect”.

Frans amendementsrecht wetsvoorstel Het wetsvoorstel wil dat een amendement een rechtstreeks verband met de tekst van het wetsvoorstel moet hebben, ”lien direct” (3).

Nederlands amendementsrecht Ook in het Nederlandse amendementsrecht is het zo dat een amendement een rechtstreeks verband met de materie uit het wetsvoorstel moet hebben. Deze beperking is evenwel niet in de Grondwet geregeld, maar in het Reglement van Orde van de Tweede Kamer (4).

Franse parlement Het wetsvoorstel dat het amendementsrecht wil beperken is in juni besproken in de vaste commissie, Commission des lois constitutionnelles, de la législation et de l’administration générale de la République. Half juni heeft oppositiefractie Les Républicains een amendement ingediend om de voorgestelde Grondwetswijziging te schrappen (5). De commissie heeft het amendement eind juni aangenomen (6). Daardoor gaat de plenaire behandeling van het wetsvoorstel – als ik het reglement van orde van de Assemblée nationale goed begrijp (7) – uit van het amendement dat de commissie heeft aangenomen: la discussion porte sur le texte adopté par la commission compétente. Echter, hoe dan ook is het wetgevingstraject nog niet afgerond.

NOTEN

Onderstaande wetsbepalingen zijn afkomstig van DILA. Constitution 06.03.2017 https://www.legifrance.gouv.fr/Droit-francais/Constitution. Onderstaande wetsvoorstellen, commissieverslagen en reglement zijn afkomstig van de officiële site van de Assemblée nationale.

2: Artikel 41 Constitution luidt (gedeeltelijk): S’il apparaît au cours de la procédure législative qu’une proposition ou un amendement n’est pas du domaine de la loi ou est contraire à une délégation accordée en vertu de l’article 38, le Gouvernement ou le président de l’assemblée saisie peut opposer l’irrecevabilité.

Artikel 45 Constitution luidt (gedeeltelijk): Tout projet ou proposition de loi est examiné successivement dans les deux Assemblées du Parlement en vue de l’adoption d’un texte identique. Sans préjudice de l’application des articles 40 et 41, tout amendement est recevable en première lecture dès lors qu’il présente un lien, même indirect, avec le texte déposé ou transmis.

3:Projet de loi constitutionnelle no 911: Article 3 I. – L’article 41 de la Constitution est ainsi modifié : 1° Le premier alinéa est remplacé par les dispositions suivantes : « Les propositions de loi ou les amendements qui ne sont pas du domaine de la loi ou qui, hors le cas des lois de programmation, sont dépourvus de portée normative, et les amendements qui sont sans lien direct avec le texte déposé ou transmis en premièrelecture ne sont pas recevables.

4:Artikel 97 Reglement van Orde Tweede Kamer luidt (gedeeltelijk): Een amendement is ontoelaatbaar, indien het een strekking heeft, tegengesteld aan die van het voorstel van wet, of indien er tussen de materie van het amendement en die van het voorstel geen rechtstreeks verband bestaat.

5:Het amendement N°CL214 luidt (gedeeltelijk): ARTICLE 3. Supprimer cet article. EXPOSÉ SOMMAIRE Dès lors, réduire ce droit d’amendement bafoue gravement les droits des parlementaires, majorité comme opposition, et telle n’est pas la conception que les Républicains se font de la Ve République.

6:Commission des lois constitutionnelles, de la législation et de l’administration générale de la République Vendredi 29 juin 2018 Séance de 9 heures 30 Compte rendu n° 95, luidt (gedeeltelijk): Article 3 M. Philippe Gosselin, président. Nous abordons l’article 3, qui concerne l’extension de l’irrecevabilité des propositions de loi ou des amendements. La Commission est saisie des amendements identiques CL214 de M. Philippe Gosselin, CL448 de Mme Cécile Untermaier, CL1292 de M. Jean-Félix Acquaviva et CL1331 de Mme Isabelle Florennes. La Commission adopte les amendements. L’article 3 est ainsi supprimé.

7:Artikel 90 Règlement de l’Assemblée nationale luidt (gedeeltelijk): Sous réserve des dispositions prévues à la deuxième partie du présent titre pour les projets visés à l’article 42, alinéa 2, de la Constitution, la discussion des projets et propositions de loi porte sur le texte adopté par la commission compétente. Toutefois, à défaut de texte adopté par la commission, la discussion porte sur le texte dont l’Assemblée a été saisie.

JEUDI LE 12 JUILLET 2018. Dit is de vijfde bijdrage over de wetsvoorstellen voor een réforme institutionnelle (1). Inmiddels is een van die wetsvoorstellen besproken in de commissie van de Franse Tweede Kamer, Assemblée nationale (2). En nu wordt het daarin ook plenair behandeld. Echter, ik ga in deze bijdrage in op een van de andere twee wetsvoorstellen. Dat is het wetsvoorstel waarin de wijziging van het kiesstelsel wordt geregeld (3).

Kiesstelsel In het huidige kiesstelsel worden alle 577 volksvertegenwoordigers in de Assemblée nationale gekozen in evenzoveel kiesdistricten; de kandidaat die de meeste stemmen vergaart in een district, wordt de nieuwe député. Kortom: een districtenstelsel in combinatie met een meerderheidsstelsel. In het wetsvoorstel blijft 85% van de députés op deze manier gekozen worden. Echter, 15% wordt op een andere manier gekozen; zij worden gekozen door middel van evenredige vertegenwoordiging. De politieke partijen stellen nationale lijsten op van kandidaten. Alle Franse kiezers brengen hun stem uit op één van deze lijsten. De kiezer kan geen voorkeursstem uitbrengen. Tegelijkertijd wordt het totale aantal volksvertegenwoordigers in de Assemblée nationale teruggebracht tot 404. In de voorstellen van de regering heeft de kiezer straks dus twee stemmen: een stem voor een districtskandidaat en een stem voor een nationale lijst.

Les Républicains revisited Het wetsvoorstel voor een gewijzigd kiesstelsel is nog niet in de commissie besproken. De grootste oppositiefractie Les Républicains heeft zich er wel al (kort) over uitgelaten in de commissie. Ik heb hierover in de laatste bijdrage over Frankrijk geschreven: deze fractie is geen voorstander van evenredige vertegenwoordiging en nationale lijsten, ook niet als op die manier slechts 15% van de Kamerleden wordt gekozen (4). Vandaag ga ik in op wat regeringspartij MoDem van het wetsvoorstel vindt.

Fracties/groupes De volksvertegenwoordigers in de Assemblée nationale zijn net als die in de Nederlandse Tweede Kamer verdeeld over fracties (groupes). Er zijn zeven (officiële) fracties voor de 577 volksvertegenwoordigers. Regerings- en presidentspartij La République En Marche telt er 310, een ruime absolute meerderheid dus. De andere regeringspartij is Mouvement Démocrate, afgekort tot MoDem. Deze partij heeft 40 Kamerleden; veel kleiner dus dan de andere regeringspartij (minder dan 1/7) en – wat misschien nog belangrijker is – niet nodig voor de huidige regering om te steunen op een parlementaire meerderheid. Trouwens, MoDem is in de senaat (veel) te klein om de regering aan zo’n meerderheid te helpen.

MoDem Partijleider (en oprichter) is François Bayrou. Hij wil volgens een artikel van 22 maart in Le Monde dat entre 20% et 25% minimum van de Kamerleden wordt gekozen door middel van evenredige vertegenwoordiging en nationale lijsten, omdat autrement, cela veut dire que l’on ne changerait rien. Uit een onderzoek dat in dat krantenartikel wordt genoemd blijkt dat zijn partij dan wel enkele zetels zou moeten inleveren, maar ook dat La République en Marche in dat geval MoDem nodig heeft voor een parlementaire meerderheid in de Assemblée nationale. Bayrou was één van de ”oude” politici die als eersten Emmanuel Macron steunde in zijn presidentiële ambities. Hij heeft voor die steun van la proportionnelle une condition gemaakt. Ik geloof dat hij een beetje teleurgesteld is met het wetsvoorstel. Afwachten wat zijn fractie in de commissie en plenair zal gaan zeggen. Bayrou zelf maakt daarvan geen deel uit.

NOTEN

1: PROJET DE LOI pour une démocratie plus représentative, responsable et efficace, zie mijn eerdere bijdragen Voorstel nieuw kiesstelsel in Franse parlement en Wetsvoorstel nieuw kiesstelsel Assemblée nationale Frankrijk en Wetsvoorstel verlaging aantal leden Franse parlement.

2: dat is wetsvoorstel nummer 911. Het is besproken in la Commission des lois institutionelles, de la législation et de l’administration générale de la République, voor de eerste keer op 6 juni.

3: dat is wetsvoorstel nummer 976.

4:zie mijn eerdere bijdrage Voorstel nieuw kiesstelsel in Franse parlement.

VENDREDI, LE 29 JUIN 2018. Ik heb in mijn vorige drie bijdragen geschreven over de wetsvoorstellen voor een réforme institutionnelle (1). Die wetsvoorstellen werden begin juni voor het eerst besproken in de Franse Tweede Kamer, Assemblée nationale. Ik ga in deze en de komende bijdragen in op wat daarover in het parlement wordt gezegd en in het bijzonder wat daarin wordt gezegd over de voorgestelde wijziging van het kiesstelsel (2).

Kiesstelsel In het geldende kiesstelsel worden alle 577 volksvertegenwoordigers in de Assemblée nationale gekozen in evenzoveel kiesdistricten; de kandidaat die de meeste stemmen vergaart in een district, wordt de nieuwe député. Kortom: een districtenstelsel in combinatie met een meerderheidsstelsel. In de wetsvoorstellen van de regering blijft 85% van de députés op deze manier gekozen worden. Echter, 15% wordt op een andere manier gekozen; zij worden gekozen door middel van evenredige vertegenwoordiging. De politieke partijen stellen nationale lijsten op van kandidaten. Alle Franse kiezers brengen hun stem uit op één van deze lijsten. De kiezer kan geen voorkeursstem uitbrengen. Tegelijkertijd wordt het totale aantal volksvertegenwoordigers in de Assemblée nationale teruggebracht tot 404. In de voorstellen van de regering heeft de kiezer straks dus twee stemmen: een stem voor een districtskandidaat en een stem voor een nationale lijst.

Commissie Parlementaire bespreking van de regeringsvoorstellen heeft zich tot nu toe beperkt tot de commissie. Dat is la Commission des lois institutionelles, de la législation et de l’administration générale de la République. De eerste commissiebespreking vond plaats op 6 juni. Later deze maand volgden (en volgen) vervolgbesprekingen in deze commissie. Een officieel verslag is er alleen nog van 6 juni; zo’n verslag heet compte rendu. Daarom zal ik me vandaag tot dit verslag beperken (3).

Fracties/groupes De volksvertegenwoordigers in de Assemblée nationale zijn net als die in de Nederlandse Tweede Kamer verdeeld over fracties (groupes). Er zijn zeven (officiële) fracties voor de 577 volksvertegenwoordigers. Regeringspartij en presidentspartij La République En Marche telt er 310, een ruime absolute meerderheid dus. De tweede partij is Les Républicains, een oppositiepartij met 102 volksvertegenwoordigers. In de Franse Eerste Kamer (Sénat) liggen de verhoudingen totaal anders. Hierin is Les Républicains met minstens 128 van de 348 zetels met stip de grootste partij, terwijl de regeringspartijen een kleine minderheid vormen.

Les Républicains Deze fractie in de Assemblée nationale lijkt geen voorstander van de voorgestelde wijziging van het kiesstelsel. De woordvoerder zegt namelijk dat daardoor affaiblit l’Assemblée nationale en daarmee restreint, les libertés des Français. De voorstellen zijn profondément contraire à la nature même de l’Assemblée nationale, omdat de volksvertegenwoordigers niet meer ont tous subi la même épreuve du suffrage universel direct. Bovendien leidt het kiezen van députés via een stem op nationale lijsten tot en rien un progrès du pluralisme. Het leidt daarentegen tot l’introduction artificielle d’un contingent de battus élus dévitalisée et globalement soumise à l’Élysée. Het Elysée, daarmee wordt de president van Frankrijk bedoeld. Het antwoord van de minister is kort en krachtig: Je pense qu’il s’agit d’une richesse et non d’un handicap.

NOTEN

1: zie mijn eerdere bijdragen Het amendementsrecht van het Franse parlement: deel I en Wetsvoorstel verlaging aantal leden Franse parlement en Wetsvoorstel nieuw kiesstelsel Assemblée nationale Frankrijk

2: zie mijn eerdere bijdrage Wetsvoorstel nieuw kiesstelsel Assemblée nationale Frankrijk

3: la Commission des lois institutionelles, de la législation et de l’administration générale de la République, Compte rendu no 82, 6 juni 2018.

JEUDI LE 14 JUIN 2018. De Franse regering heeft half mei een wetsvoorstel ingediend voor de invoering van een kiesstelsel met beperkte evenredige vertegenwoordiging in de Assemblée nationale. Nu geldt daarvoor een ander kiesstelsel (1). Het wetsvoorstel maakt deel uit van bredere staatsrechtelijke hervormingen, réforme des institutions. Hieronder bespreek ik de voorgestelde wijzigingen van het kiesstelsel en welke parlementaire steun nodig is om ze aan te nemen.

Parlement Het Franse parlement zetelt in Parijs. Het bestaat uit twee kamers: Assemblée nationale en Sénat (3). Voor wetswijzigingen via het parlement is altijd steun nodig van de Assemblée nationale, maar niet altijd van de Sénat. In de Assemblée nationale bezit de grootste regeringspartij La République En Marche (LREM) meer dan de helft van het aantal zetels. Wetsvoorstellen van de regering zullen hier dus in beginsel op voldoende steun kunnen rekenen. In de Sénat is LREM een kleine partij, terwijl oppositiepartij Les Républicains hier met afstand de grootste is; het is afwachten of en in hoeverre wetsvoorstellen van de regering ook hier op voldoende steun kunnen rekenen (4).

Bestaande stelsel Assemblée nationale In de Franse Grondwet is geregeld (5) dat de burgers de kiezers zijn van de députés: het zijn dus rechtstreekse verkiezingen. In de Franse Kieswet is geregeld (6) dat voor de verkiezing van de députés heel Frankrijk verdeeld is over honderden kiesdistricten, circonscriptions. Voor die verkiezing geldt dus een districtenstelsel. In elk kiesdistrict wordt slechts één député gekozen. De burgers in een district zijn de kiezers. In de Franse Kieswet is verder geregeld (7) dat de député in zijn kiesdistrict wordt gekozen door middel van een meerderheidsstelsel, scrutin majoritaire: gekozen is de député die de meerderheid van de stemmen heeft gekregen. Soms is er al een winnaar na één verkiezingsronde; in andere gevallen is een tweede ronde nodig. Voor een overwinning in de eerste ronde moet de kandidaat in elk geval 50% van de stemmen halen (de absolute meerderheid). Als dat niet lukt en een tweede ronde nodig is, hoeft de winnaar in de tweede ronde slechts de meeste stemmen te halen (de relatieve meerderheid).

Voorgestelde wijzigingen kiesstelsel Heel Frankrijk blijft verdeeld over honderden kiesdistricten die een departement of een gedeelte daarvan beslaan. Echter: daaraan wordt straks een stelsel van evenredige vertegenwoordiging toegevoegd. Daardoor komt er een gemengd kiesstelsel. Er worden net als nu verkiezingen in elk kiesdistrict gehouden; een kandidaat stelt zich net als nu verkiesbaar in een bepaald kiesdistrict; de burgers in dat district kunnen hun stem uitbrengen op een van de kandidaten in hun kiesdistrict; in elk kiesdistrict wordt net als nu één kandidaat via het meerderheidsstelsel afgevaardigd naar de Assemblée nationale. Daaraan wordt straks een stelsel van evenredige vertegenwoordiging toegevoegd op nationaal niveau, circonscription unique; een kandidaat stelt zich verkiesbaar in het hele land door op een nationale lijst te staan; in heel Frankrijk kunnen de burgers hun stem uitbrengen op dezelfde kandidatenlijsten; hoe meer stemmen een lijst krijgt, hoe meer kandidaten op die lijst worden afgevaardigd als député naar de Assemblée nationale. De burger krijgt straks dus twee stemmen: een stem voor een kandidaat uit zijn (departementaal) district en een stem voor een nationale lijst met kandidaten. Hij brengt beide stemmen uit op dezelfde dag. De Assemblée nationale bestaat straks dus uit députés die zijn gekozen in departementale kiesdistricten via een meerderheidsstelsel en députés die zijn gekozen op een nationale lijst via evenredige vertegenwoordiging, respectievelijk 85% en 15% van de in totaal 404 députés (8).

Geen voorkeursstem De burger brengt zijn tweede stem uit op een nationale lijst. Op die lijst staan de kandidaten van eenzelfde politieke partij of van politieke partijen die met elkaar één lijst zijn aangegaan. De burger stemt op een lijst. Hij kan dus geen voorkeursstem uitbrengen, bijvoorbeeld door op een kandidaat op de lijst te stemmen. De volgorde op de lijst bepaalt welke kandidaten député worden: als een lijst genoeg stemmen krijgt voor tien zetels, dan worden de eerste tien kandidaten op de lijst député (9).

Kiesdrempel Er zijn 61 zetels te verdelen over de nationale lijsten. Een lijst heeft dus iets minder dan 2% van de stemmen nodig voor een député. Echter: er geldt een kiesdrempel van 5%. Een lijst heeft dus 5% van de stemmen nodig om députés in de Assemblée nationale te krijgen. Een lijst die minder stemmen krijgt, krijgt geen enkele député (10).

Man/vrouw Een lijst moet afwisselend uit mannen en vrouwen bestaan (11).

Parlementaire steun nodig voor wetsvoorstel Voor invoering van het voorgestelde gemengd kiesstelsel van de Assemblée nationale is – als het erop aankomt – uiteindelijk alleen steun nodig van de Assemblée nationale. Het zijn namelijk wetswijzigingen met de status van loi ordinaire. Daarvoor is op grond van de Franse Grondwet niet per se steun nodig van de Sénat (12).

NOTEN

Onderstaande wetsbepalingen zijn afkomstig van DILA. Code electoral 31.03.2018 https://www.legifrance.gouv.fr/affichCode.do?cidTexte=LEGITEXT000006070239. Constitution 06.03.2017 https://www.legifrance.gouv.fr/Droit-francais/Constitution. Onderstaande wetsvoorstellen met officiële toelichting zijn afkomstig van de officiële site van de Assemblée nationale.

1: zie over het bestaande kiesstelsel mijn bijdrage Wijziging kiesstelsel Franse parlement: deel I

3: artikel 24 Constitution luidt gedeeltelijk: Le Parlement vote la loi. Il contrôle l’action du Gouvernement. Il évalue les politiques publiques. Il comprend l’Assemblée nationale et le Sénat.

4: dagblad Le Figaro, 5 april 2018

5: Artikel 24 Constitution: Les députés à l’Assemblée nationale, dont le nombre ne peut excéder cinq cent soixante-dix-sept, sont élus au suffrage direct.

6: Artikel L 124 Code électoral: Le vote a lieu par circonscription. Artikel L 125 Code électoral (gedeeltelijk): Les circonscriptions sont déterminées conformément aux tableaux n° 1 pour les départements.

7: Artikel L 123 Code électoral: Les députés sont élus au scrutin uninominal majoritaire à deux tours. Artikel 126 Code électoral (gedeeltelijk): Nul n’est élu au premier tour de scrutin s’il n’a réuni :1° La majorité absolue des suffrages exprimés; 2° Un nombre de suffrages égal au quart du nombre des électeurs inscrits. Au deuxième tour la majorité relative suffit.

8: N° 976 ASSEMBLÉE NATIONALE CONSTITUTION DU 4 OCTOBRE 1958 QUINZIÈME LÉGISLATURE Enregistré à la Présidence de l’Assemblée nationale le 23 mai 2018. PROJET DE LOI pour une démocratie plus représentative, responsable et efficace, CHAPITRE IER Réforme de l’élection des députés, 1er Article, luidt (gedeeltelijk). « III. – Dans une circonscription unique, soixante et un députés sont élus au scrutin de liste à la représentation proportionnelle. Le scrutin a lieu le jour du premier tour de scrutin mentionné au I. ».

Het totale aantal députés wordt in de wetsvoorstellen met 30% verlaagd, van 577 nu tot 404 straks, zie daarover mijn bijdrage Wetsvoorstel verlaging aantal leden Franse parlement

9: N° 976 ASSEMBLÉE NATIONALE CONSTITUTION DU 4 OCTOBRE 1958 QUINZIÈME LÉGISLATURE Enregistré à la Présidence de l’Assemblée nationale le 23 mai 2018. PROJET DE LOI pour une démocratie plus représentative, responsable et efficace, CHAPITRE IER Réforme de l’élection des députés, 1er Article, luidt gedeeltelijk: Dans une circonscription unique, soixante et un députés sont élus au scrutin de liste à la représentation proportionnelle, sans panachage ni vote préférentiel. Le scrutin a lieu le jour du premier tour de scrutin mentionné au I. Dans les circonscriptions mentionnées au II et au III de l’article L. 123, les sièges sont attribués aux candidats d’après l’ordre de présentation sur chaque liste.

10: N° 976 ASSEMBLÉE NATIONALE CONSTITUTION DU 4 OCTOBRE 1958 QUINZIÈME LÉGISLATURE Enregistré à la Présidence de l’Assemblée nationale le 23 mai 2018. PROJET DE LOI pour une démocratie plus représentative, responsable et efficace, CHAPITRE IER Réforme de l’élection des députés, 1er Article, luidt gedeeltelijk: « Les listes qui n’ont pas obtenu au moins 5 % des suffrages exprimés ne sont pas admises à la répartition des sièges.

11: N° 976 ASSEMBLÉE NATIONALE CONSTITUTION DU 4 OCTOBRE 1958 QUINZIÈME LÉGISLATURE Enregistré à la Présidence de l’Assemblée nationale le 23 mai 2018. PROJET DE LOI pour une démocratie plus représentative, responsable et efficace, CHAPITRE IER Réforme de l’élection des députés, Article 2, luidt gedeeltelijk: « La liste est composée alternativement d’un candidat de chaque sexe.

12: Artikel 46 is dan niet van toepassing. Article 45 Constitution wel, en dat luidt (gedeeltelijk): Tout projet ou proposition de loi est examiné successivement dans les deux Assemblées du Parlement en vue de l’adoption d’un texte identique. Lorsque, par suite d’un désaccord entre les deux Assemblées, le Premier ministre (a) la faculté de provoquer la réunion d’une commission mixte paritaire chargée de proposer un texte sur les dispositions restant en discussion. Si la commission mixte ne parvient pas à l’adoption d’un texte commun ou si ce texte n’est pas adopté, le Gouvernement peut demander à l’Assemblée nationale de statuer définitivement.

JEUDI LE 31 MAI 2018 Mijn bijdrage van 13 april ging over het huidige aantal parlementariërs en de parlementaire steun die nodig is om dat aantal te wijzigen (1). Vandaag komen aan bod de wetsvoorstellen die de Franse regering op 23 mei bij de Assemblée nationale heeft ingediend ter wijziging van het aantal parlementariërs.

Twee wetsvoorstellen Er zijn twee wetsvoorstellen ingediend: een loi organique en een loi ordinaire. Beide willen de Kieswet wijzigen, Code électoral.

Loi organique Hierin wordt het aantal parlementariërs verlaagd, zowel in de Assemblée nationale als in de Sénat. De Assemblée nationale zal bestaan uit 404 leden in plaats van 577 nu (2). De Sénat zal bestaan uit 244 in plaats van 326 nu (3). Dat betekent een verlaging in beide Kamers met 30%.

De regering wil daarmee de kwaliteit van het parlement verbeteren (4).

Ingangsdatum voor Assemblée nationale De regering wil dat de verkleining van de Assemblée nationale ingaat bij eerstvolgende algemene verkiezingen (5). Dat is in 2022, tenzij de Président de Kamer voortijdig ontbindt (6).

Ingangsdatum voor Sénat De voorgestelde ingangsdatum voor de verkleining van de senaat is minder eenvoudig. Dat heeft te maken met de wens om ook voor de senaat met één ingangsdatum te volstaan. Die wens maakt het ingewikkeld, omdat de senaat om de drie jaar voor de helft wordt gekozen. Dat is al jaren het geval en dat blijft zo. Bij senaatsverkiezingen worden in elk departement een of enkele senatoren worden gekozen. Die senatoren worden gekozen door de kiezers uit dat departement. De zittingsduur van een senator is (en blijft) zes jaar (7).

De regering wenst dat de verkleining van de senaat voor de hele senaat in september 2021 ingaat. Voor één keer zullen dan verkiezingen worden gehouden voor de hele senaat. De zittende senatoren zijn gekozen in 2014 of 2017. Hun termijnen lopen dus af in 2020 respectievelijk 2023. Daarom stelt de regering voor om de zittingsduur van de senatoren die in 2014 zijn gekozen met een jaar te verlengen en die van de senatoren gekozen in 2017 met twee jaar te verkorten (8). Daarna moet de gewone gang van zaken weer gaan gelden, dat wil zeggen dat de senaat bij helft om de drie jaar wordt vernieuwd. Daarom stelt de regering ook voor om de zittingsduur van de senatoren die in 2021 zijn gekozen in departementen waarvoor eigenlijk in 2020 verkiezingen hadden moeten worden gehouden voor deze ene keer te verkorten tot drie jaar (9).

De regering opteert voor september 2021, omdat er dan recente verkiezingen zijn geweest voor gemeenteraden, departementale raden en regionale raden (10).

Het electoraat voor de senaatsverkiezingen wordt namelijk niet gevormd door de burgers maar door de gekozen volksvertegenwoordigers in de regionale en departementale raden en vooral de gemeenteraadsleden (11).

Voor de vermindering van het aantal senatoren is (altijd) ook instemming nodig van de Sénat, want het gaat hier om een (wijziging van de) loi organique die betrekking heeft op de senaat (12). Uiteraard is de instemming van de Assemblée nationale (altijd) nodig.

Loi ordinaire In Frankrijk worden parlementariërs gekozen in kiesdistricten (13). In elk kiesdistrict, circonscription, wordt één volksvertegenwoordiger voor de Assemblée nationale (député) en een of enkele senatoren gekozen. In het hierboven besproken wetsvoorstel daalt het aantal parlementariërs met eenderde. Zowel het aantal députés als het aantal senatoren wordt met eenderde verminderd. Dus zal ook het aantal kiesdistricten moeten verminderen. Dat impliceert grotere kiesdistricten en andere grenzen voor een kiesdistrict. Het tweede wetsvoorstel houdt in dat het parlement de regering machtigt om de nieuwe districtgrenzen per ordonnance te regelen. Dat wetsvoorstel houdt dus een loi d’habilitation à légiférer par ordonnance in. Een ordonnance is een regeringswet in plaats van een parlementaire wet (14). In de onderhavige ordonnance zal de regering er in elk geval voor moeten zorgen dat in elk departement minstens één senator wordt gekozen en één député. En als een departement uit meer dan één kiesdistrict bestaat, zal de regering er bovendien voor moeten zorgen dat geen enkel kiesdistrict 20% meer of minder inwoners heeft dan het gemiddelde aantal inwoners in dat departement. Deze en andere eisen voor de ordonnance waarin de nieuwe kiesdistrictsgrenzen worden geregeld, staan in (het wetsvoorstel voor) de machtigingswet, la loi d’habilitation à légiférer par ordonnance (15).

NOTEN

Onderstaande wetsbepalingen zijn afkomstig van DILA: Code electoral 31.03.2018https://www.legifrance.gouv.fraffichCode.do?cidTexte=LEGITEXT000006070239 en Constitution 06.03.2017 https://www.legifrance.gouv.fr/Droit-francais/Constitution.

Onderstaande wetsvoorstellen met officiële toelichting zijn afkomstig van de officiële site van de Assemblée nationale.

1: zie mijn bijdrage van 13 april: Verlaging aantal leden Franse parlement: deel I

2: Artikel LO 119 Code électoral luidt nu: Le nombre des députés est de cinq cent soixante-dix-sept.

Wetsvoorstel 977 artikel I. luidt: À l’article L.O. 119 du code électoral le nombre : « cinq cent soixante-dix-sept » est remplacé par le nombre : « quatre cent quatre ».

3: Artikel LO 274 Code électoral luidt nu: Le nombre des sénateurs élus dans les départements est de trois cent vingt-six.

Wetsvoorstel Pouvoirs publics: démocratie plus représentative, responsable et efficace, no 977 Artikel II luidt: À l’article L.O. 274 du même code les mots : « élus dans les départements est de 326. » sont remplacés par les mots : « est de deux cent quarante-quatre. » Dit aantal is exclusief de senatoren gekozen in de overzeese gebiedsdelen en door de Fransen in het buitenland.

4: Wetsvoorstel 977, Schriftelijke toelichting van de regering (EXPOSÉ DES MOTIFS), bladzijde 3: ”La réduction du nombre de parlementaires vise avant tout à améliorer la qualité du travail législatif.”

5: Wetsvoorstel 977 article 14/I luidt (gedeeltelijk): Les dispositions du I de l’article prennent effet à l’occasion du prochain renouvellement général de l’Assemblée nationale.

6: Artikel 12 Constitution luidt (gedeeltelijk): Le Président de la République peut, après consultation du Premier ministre et des Présidents des Assemblées, prononcer la dissolution de l’Assemblée nationale. Les élections générales ont lieu vingt jours au moins et quarante jours au plus après la dissolution.

7: Artikel LO 275 Code électoral luidt: Les sénateurs sont élus pour six ans.

Artikel LO 276 Code électoral luidt (gedeeltelijk): Le Sénat est renouvelable par moitié.

Artikel L 294 Code électoral: Dans les départements où sont élus deux sénateurs ou moins, l’élection a lieu au scrutin majoritaire à deux tours. Nul n’est élu sénateur au premier tour du scrutin s’il n’a réuni: 1° La majorité absolue des suffrages exprimés ; 2° Un nombre de voix égal au quart des électeurs inscrits. Au second tour de scrutin, la majorité relative suffit. En cas d’égalité des suffrages, le plus âgé des candidats est élu.

Artikel L 295 Code électoral: Dans les départements où sont élus trois sénateurs ou plus, l’élection a lieu à la représentation proportionnelle suivant la règle de la plus forte moyenne, sans panachage ni vote préférentiel. Sur chaque liste, les sièges sont attribués aux candidats d’après l’ordre de présentation.

8: Wetsvoorstel 977 artikel 14/IV. Luidt (gedeeltelijk) Les dispositions du II de l’article prennent effet lors du renouvellement des séries du Sénat en septembre 2021.

Wetsvoorstel artikel 14/V. Luidt (gedeeltelijk): Par dérogation à l’article L.O. 275 du code électoral : 1° Le mandat des sénateurs de la série 1 élus en septembre 2017 prend fin en septembre 2021; 2° Le mandat des sénateurs de la série 2 élus en septembre 2014 est prorogé jusqu’en septembre 2021; 3° Le mandat des sénateurs de la série 2 renouvelée en septembre 2021 prend fin en septembre 2024.

Wetsvoorstel 977, Schriftelijke toelichting van de regering (EXPOSE DES MOTIFS), bladzijde 8 en 9: En effet, afin d’éviter une entrée en vigueur progressive de la réduction du nombre de sénateurs à chaque renouvellement partiel du Sénat, ce qui conduirait à un déséquilibre excessif entre les deux séries, il est nécessaire de prévoir une entrée en vigueur concomitante pour les deux séries.

9: Wetsvoorstel 977 artikel 14/IV. Luidt (gedeeltelijk): 3° Le mandat des sénateurs de la série 2 renouvelée en septembre 2021 prend fin en septembre 2024.

10: Wetsvoorstel 977, Schriftelijke toelichting van de regering (EXPOSE DES MOTIFS), bladzijde 8 en 9: Ainsi, le mois de septembre 2021 est la date la plus appropriée pour opérer le renouvellement intégral du Sénat sur la base des nouveaux effectifs. À cette date, le collège électoral sénatorial tiendra compte du résultat des différents scrutins locaux (renouvellement général des conseils municipaux de 2020, élections départementales et régionales de mars 2021).

11: Artikel L 280 Code électoral (gedeeltelijk): La composition du collège électoral appelé à élire les sénateurs assure, dans chaque département, la représentation des différentes catégories de collectivités territoriales et de la diversité des communes, en tenant compte de la population qui y réside. Ce collège électoral est composé : 1° Des députés et des sénateurs ; 2° Des conseillers régionaux de la section départementale correspondant au département; 3° Des conseillers départementaux ; 4° Des délégués des conseils municipaux ou des suppléants de ces délégués.

Artikel L 284 Code électoral (gedeeltelijk): Les conseils municipaux élisent parmi leurs membres dans les communes de moins de 9 000 habitants: un délégué pour les conseils municipaux de sept et onze membres; trois délégués pour les conseils municipaux de quinze membres; cinq délégués pour les conseils municipaux de dix-neuf membres; sept délégués pour les conseils municipaux de vingt-trois membres; quinze délégués pour les conseils municipaux de vingt-sept et vingt-neuf membres.

Artikel L 285 Code électoral: Dans les communes de 9 000 habitants et plus, tous les conseillers municipaux sont délégués de droit. En outre, dans les communes de plus de 30 000 habitants, les conseils municipaux élisent des délégués supplémentaires à raison de 1 pour 800 habitants en sus de 30 000.

12: Artikel 46 Constitution luidt (gedeeltelijk): Les lois organiques relatives au Sénat doivent être votées dans les mêmes termes par les deux assemblées. Zie in gelijke zin het advies van de Conseil d’État, bladzijde 3: Le nombre de sénateurs sera réduit de 348 à 244. Le Conseil d’Etat observe qu’une telle disposition doit, dans le cadre de l’article 46 de la Constitution, être votée dans les mêmes termes par les deux assemblées.

13: Voor de Assemblée nationale gaat dit volgens de hier besproken wetsvoorstellen straks niet meer helemaal op, zie daarover mijn volgende bijdrage.

14: Zie over ordonnances in het algemeen mijn bijdrage van 15 maart: Veel slechtere arbeidsvoorwaarden voor treinpersoneel buiten Frans parlement om .

15: Wetsvoorstel Pouvoirs publics: démocratie plus représentative, responsable et efficace, no 976, Chapitre III, Habilitation à légiférer par ordonnance, Article 6 luidt (gedeeltelijk): I. – Dans les conditions prévues à l’article 38 de la Constitution, le Gouvernement est habilité à prendre par ordonnance, dans un délai de dix-huit mois à compter de la publication de la présente loi, toute mesure relevant du domaine de la loi permettant: nombre de députés élus par département. Le nombre de députés ne peut être inférieur à un pour chacun d’eux ; 2° De déterminer en conséquence, par un nouveau tableau n° 1 bis annexé au code électoral, la délimitation des circonscriptions législatives des départements, 7° De déterminer le nombre de sénateurs par département. Le nombre de sénateurs ne peut être inférieur à un pour chaque département.

II. – Les opérations conduites en vertu du I se conforment aux principes suivants : 1° Elles sont mises en oeuvre sur des bases essentiellement démographiques, sous réserve des adaptations justifiées par des motifs d’intérêt général ; 3° En aucun cas la population d’une circonscription ne peut s’écarter de plus de 20 % de la population moyenne des circonscriptions du département.