VRIJDAG 10 APRIL 2020 In de afgelopen weken heeft het coronavirus overal in ons land geleid tot noodverordeningen. Die zijn gemaakt door de voorzitters van de 25 veiligheidsregio’s. Tal van overheidsfunctionarissen zijn inmiddels aangewezen als handhavers van de daarin opgenomen maatregelen. Het zijn geboden en verboden voor de burger, zoals het verbod van samenkomsten met meer dan twee personen. Zulke maatregelen beperken je rechten, ook al zijn daar heel goede redenen voor. Ze beperken zelfs enkele mensenrechten. Om welke mensenrechten gaat het zoal?
VERGADERVRIJHEID Het verbod van samenkomsten waarbij meer dan twee personen fysiek aanwezig zijn, is een beperking van diverse mensenrechten. Ten eerste is het een beperking van het recht tot vergadering, want hierdoor kunnen bijvoorbeeld politieke partijen, sportverenigingen en belangenorganisaties geen ledenvergaderingen meer houden. Tenminste ledenvergaderingen waarbij de leden fysiek aanwezig kunnen zijn. Vergaderingen die nodig zijn voor de continuering van de dagelijkse werkzaamheden vallen trouwens niet onder het verbod, maar dat is bij een ledenvergadering niet het geval. Dit mensenrecht is vastgelegd in de grondwet.
DEMONSTRATIEVRIJHEID Ten tweede is het een beperking van het recht tot betoging, want hierdoor is een demonstratie waarbij drie of meer personen fysiek aanwezig zijn onmogelijk geworden. Ook dit mensenrecht is vastgelegd in de grondwet.
FAMILIELEVEN? Ten derde zou het een beperking van het recht op eerbiediging van het familieleven kunnen zijn, omdat verjaardagsfeestjes en uitjes met familie en vrienden niet meer kunnen. Ook de onmogelijkheid om oma in de zorginstelling te bezoeken of met haar op pad te gaan zou zo’n beperking kunnen zijn. Dit mensenrecht is vastgelegd in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. De onmogelijkheid van een bezoek aan oma in de zorginstelling en met haar op pad te gaan is bovendien een beperking van het recht van ouderen om een waardig en zelfstandig leven te leiden en aan het maatschappelijk en cultureel leven deel te nemen; dat mensenrecht is vastgelegd in het grondrechtenhandvest van de Europese Unie.
GODSDIENSTVRIJHEID Het verbod van religieuze samenkomsten waarbij meer dan dertig personen fysiek aanwezig zijn, zoals bij het houden van een eredienst in kerk, moskee of synagoge in het kader van een uitvaart, is een beperking van het recht om godsdienst in gemeenschap met anderen vrij te belijden. Dit mensenrecht is vastgelegd in de grondwet.
INTERNET Natuurlijk biedt het internet mogelijkheden om elkaar op afstand te zien, horen en ontmoeten. Tot op zekere hoogte kunnen vergaderen, demonstreren, familieleven en religieuze vieringen op die manier gebeuren, en gebeurt het ook, nu meer dan vóór de coronatijd. Toch zijn bovengenoemde mensenrechten beperkt, omdat de vrijheid om voor fysieke samenkomsten te kiezen is vervallen.
VRIJHEID VAN BEROEP Het verbod om contactberoepen uit te oefenen, zoals dat van kappers, schoonheidsspecialisten, visagisten, pedicures, rijinstructeurs en tatoeëerders, is een beperking van de vrijheid van beroep dat eenieder het recht geeft om zijn vrijelijk gekozen beroep uit te oefenen. Dit mensenrecht is opgenomen in het grondrechtenhandvest van de Europese Unie.
VRIJHEID VAN ONDERNEMERSCHAP Het verbod om cafés, fitnesscentra, zwembaden, sauna’s, seksinrichtingen en amusementshallen open te hebben en de zeer beperkte openstellingsmogelijkheden van bijvoorbeeld restaurants zijn een beperking van de vrijheid van ondernemerschap. Ook dit mensenrecht is vastgelegd in het grondrechtenhandvest van de Europese Unie.
(Mr. Leon)
Opmerking n.a.v. de doorhalingen (11 april): Het grondrechtenhandvest van de Europese Unie is hier niet van toepassing, omdat met de maatregelen in de noodverordeningen geen recht van de Europese Unie ten uitvoer wordt gebracht. In grondwet en Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens komen de genoemde mensenrechten niet voor.