DINSDAG 9 APRIL 2019 Twee weken geleden is het Europees Parlement akkoord gegaan met de EU-richtlijn inzake auteursrechten in de digitale eengemaakte markt. Eén van de onderdelen uit deze richtlijn is het uploadfilter. Het uploadfilter is nogal omstreden: voor- en tegenstanders staan ver uit elkaar. Het was in de eerste versie van de richtlijn (2016) in artikel 13 geregeld. Het Europees Parlement heeft tal van amendementen aangebracht op de richtlijn, ook op artikel 13. Daardoor is het omgenummerd tot artikel 17. Wat zegt de richtlijn over dit uploadfilter? En wat vinden de Nederlandse politici ervan?
Auteursrecht Wat is eigenlijk auteursrecht? Wie een film, foto of muziek maakt, heeft daarop auteursrecht. Auteursrecht houdt onder andere het recht in om de gemaakte film, foto of muziek openbaar te maken. Dat is een exclusief recht: alleen de maker heeft dat recht, alle anderen hebben dat recht niet. De auteursrechthebbende op een film heeft dus als enige het recht om die film openbaar te maken, bijvoorbeeld door hem op internet te plaatsen. De wet geeft de maker van film, foto of muziek automatisch het auteursrecht daarop, maar die maker mag zijn auteursrecht overdragen aan een ander, zoals de filmproducent, de uitgever of het platenlabel. De maker is zijn auteursrecht dan kwijt; filmproducent, uitgever of platenlabel zijn in zijn plaats de auteursrechthebbende geworden. Maar hij kan een ander ook slechts toestemming/licentie geven om zijn film, foto of muziek openbaar te maken; die ander – het mogen er ook meer zijn – mag dan die film, foto of muziek openbaar maken, zonder dat hij zijn auteursrecht verliest. Films, foto’s en muziek zijn niet de enige werken waarop auteursrecht rust. Het kan bijvoorbeeld ook op teksten rusten. Film, foto’s en muziek zijn in deze bijdrage dan ook slechts als voorbeelden bedoeld.
Youtube De richtlijn inzake auteursrechten in de digitale eengemaakte markt gaat onder andere over online platforms die voor het publiek toegankelijk zijn, zoals Facebook en Youtube. Ook Wikipedia en Marktplaats.nl zijn online platforms die voor het publiek toegankelijk zijn, maar de richtlijn is NIET van toepassing op bijvoorbeeld online-encyclopedieën zonder winstoogmerk en evenmin op onlinemarktplaatsen.
Schadevergoeding Online platforms waarop de richtlijn toepasselijk is worden in beginsel aansprakelijk als een gebruiker een filmpje, foto of muziek plaatst waarop iemand anders het auteursrecht heeft, en de organisatie achter het platform voor die plaatsing geen toestemming heeft gekregen van de auteursrechthebbende. Daardoor krijgt die auteursrechthebbende recht op schadevergoeding.
Uploadfilter De organisatie achter het platform kan aan aansprakelijkheid ontkomen door – onder andere – een uploadfilter te installeren. Dit uploadfilter is een technische voorziening. Het zorgt ervoor dat gebruikers op het platform geen filmpjes, foto’s en muziek kunnen plaatsen die door iemand anders zijn gemaakt terwijl die ander voor de plaatsing geen toestemming heeft gegeven. Er mag geen uploadfilter worden gebruikt dat identificatie van gebruikers mogelijk maakt.
Algoritme Het uploadfilter werkt op basis van een algoritme, en zal dus niet perfect zijn: het houdt niet elk filmpje, foto of muziek tegen dat door iemand anders is gemaakt, terwijl die ander voor de plaatsing geen toestemming heeft gegeven. Er glipt wel eens iets doorheen. Daarom is de organisatie achter het online platform ook verplicht om een geplaatst filmpje, foto of muziek onmiddellijk te verwijderen zodra de auteursrechthebbende daarom vraagt. Een enkel verzoek is echter onvoldoende: nodig is een gemotiveerd verzoek.
Toestemming Het uploadfilter mag plaatsing van een filmpje, foto of muziek NIET tegenhouden als daarop geen auteursrecht van een ander rust of als die ander geen bezwaar maakt tegen niet-commercieel gebruik, zoals het geval is bij Creative Commons. Natuurlijk mag het uploadfilter evenmin plaatsing van een filmpje, foto of muziek tegenhouden als het daarvoor toestemming heeft gekregen.
Parodie Ongeacht wie de film, foto of muziek heeft gemaakt en of voor de plaatsing toestemming is gegeven: het uploadfilter mag plaatsing van een filmpje, foto of muziek ook niet tegenhouden als het wordt gebruikt in een recensie of kritiek, in een karikatuur, parodie of pastiche. Zal het algoritme onderscheid kunnen maken, bijvoorbeeld tussen de film en de parodie op die film?
Klacht Wat kan een gebruiker doen als hij meent dat zijn filmpje, foto of muziek ten onrechte wordt geweigerd of wordt verwijderd? Dan kan hij drie dingen doen. Hij kan naar de rechter stappen. Hij kan ook een klacht indienen bij het online platform. De organisatie achter het online platform moet zorgen voor een snelle klachtprocedure, hoewel ze de klachtafhandeling niet mag overlaten aan een algoritme: er moet sprake zijn van ”menselijke toetsing” in de klachtprocedure. De gebruiker kan – het derde ding dat ie kan doen– naar een geschillencommissie stappen.
Nog zo’n twee jaar Elk land van de Europese Unie moet in de komende twee jaar nationale regels gaan maken waarin de richtlijn wordt vastgelegd. Pas als een land dat heeft gedaan, is de richtlijn in dat land geldend recht geworden.
Nederland tégen Nederland heeft niet ingestemd met de richtlijn. Onze regering heeft in de Raad van Ministers van de Europese Unie tégen de richtlijn gestemd, onder andere omdat daarin te weinig rekening wordt gehouden met de belangen van burger en bedrijfsleven. De regeringen van Finland, Italië, Luxemburg en Polen zijn het daarmee eens. Natuurlijk zijn ook deze landen aan de richtlijn gebonden.
Verdeeld parlement Het Europees Parlement heeft de richtlijn aangenomen met 348 stemmen voor, terwijl 274 parlementariërs tegen stemden en 36 zich van een stem onthielden. Het is dus niet zo dat het erom spande, maar het is ook weer niet zo dat de richtlijn kan steunen op een ruime meerderheid. Bovendien is binnen elk van de negen fracties in het Europees Parlement verdeeld gestemd: elke fractie kent zowel voor- als tegenstemmers, en stemonthoudingen. Bij de fracties van PPE, S&D en ALDE hebben de meeste leden voor gestemd; bij PPE en S&D is het verschil met de tegenstanders erg groot, bij ALDE is dat een stuk kleiner. Bij ECR, VERTS/ALE en GUE/NGL hebben veruit de meesten tegen gestemd. Bij ENF waren er ongeveer even veel voor- als tegenstemmers.
Ook Nederlandse parlementariërs verdeeld De Nederlandse Europarlementariërs van VVD (ALDE), D66 (ALDE) en ChristenUnie (ECR) hebben tegen gestemd, terwijl die van CDA (PPE) voor stemden. De coalitiepartijen op het Haagse Binnenhof waren het in Brussel dus niet eens. De oppositiepartijen PvdA (S&D), GroenLinks (VERTS/ALE), PVV (ENF) en SGP (ECR) hebben allen tegen gestemd, met uitzondering van SP (GUE/NGL) die zich van het stemmen heeft onthouden. De andere partijen in de Tweede Kamer hebben geen zetel in het Europees Parlement.
BRONNEN:
”Auteursrecht”
Artikel 1 van de Nederlandse Auteurswet luidt: Het auteursrecht is het uitsluitend recht van den maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen, bij de wet gesteld.
Artikel 2 luidt (gedeeltelijk): Het auteursrecht gaat over bij erfopvolging en is vatbaar voor gehele of gedeeltelijke overdracht. De maker, of zijn rechtverkrijgende, kan aan een derde een licentie verlenen voor het geheel of een gedeelte van het auteursrecht.
Artikel 10 luidt (gedeeltelijk): Onder werken van letterkunde, wetenschap of kunst verstaat deze wet: 1°. boeken, brochures, nieuwsbladen, tijdschriften en andere geschriften; 2°. tooneelwerken en dramatisch-muzikale werken; 3°. mondelinge voordrachten; 4°. choreografische werken en pantomimes; 5°. muziekwerken met of zonder woorden; 6°. teeken-, schilder-, bouw- en beeldhouwwerken, lithografieën, graveer- en andere plaatwerken; 7°. aardrijkskundige kaarten; 8°. ontwerpen, schetsen en plastische werken, betrekkelijk tot de bouwkunde, de aardrijkskunde, de plaatsbeschrijving of andere wetenschappen; 9°. fotografische werken; 10. filmwerken; 11°. werken van toegepaste kunst en tekeningen en modellen van nijverheid; 12°. computerprogramma’s en het voorbereidend materiaal; en in het algemeen ieder voortbrengsel op het gebied van letterkunde, wetenschap of kunst, op welke wijze of in welken vorm het ook tot uitdrukking zij gebracht.
”Youtube”
Artikel 2 van de richtlijn inzake auteursrechten in de digitale eengemaakte markt luidt (gedeeltelijk): Definities. Voor de toepassing van deze richtlijn wordt verstaan onder: “aanbieder van een onlinedienst voor het delen van content”: een aanbieder van een dienst van de informatiemaatschappij die als belangrijkste of een van de belangrijkste doelstellingen heeft een grote hoeveelheid door de gebruikers van de dienst geüploade auteursrechtelijk beschermde werken of ander beschermd materiaal op te slaan en toegankelijk te maken voor het publiek, waarbij hij deze werken en dit materiaal ordent en promoot met een winstoogmerk. Aanbieders van diensten als online-encyclopedieën zonder winstoogmerk, onderwijs- of wetenschappelijke gegevensbanken zonder winstoogmerk, platforms voor het ontwikkelen en delen van opensourcesoftware, aanbieders van elektronische communicatiediensten als gedefinieerd in Richtlijn (EU) 2018/1972, onlinemarktplaatsen en business-to-business clouddiensten en clouddiensten waarmee gebruikers content kunnen uploaden voor eigen gebruik, zijn geen “aanbieders van een onlinedienst voor het delen van content” in de zin van deze richtlijn.
”Schadevergoeding”
Artikel 17 lid 4 van de richtlijn inzake auteursrechten in de digitale eengemaakte markt luidt: Als geen toestemming wordt verleend, zijn aanbieders van een onlinedienst voor het delen van content aansprakelijk voor niet-toegestane handelingen van mededeling aan het publiek, met inbegrip van het beschikbaar stellen voor het publiek, van auteursrechtelijk beschermde werken en andere materialen,
”Uploadfilter”
Artikel 17 lid 4 van de richtlijn inzake auteursrechten in de digitale eengemaakte markt luidt: Als geen toestemming wordt verleend, zijn aanbieders van een onlinedienst voor het delen van content aansprakelijk voor niet-toegestane handelingen van mededeling aan het publiek, met inbegrip van het beschikbaar stellen voor het publiek, van auteursrechtelijk beschermde werken en andere materialen, tenzij de dienstverleners aantonen dat zij: a) alles in het werk hebben gesteld om toestemming te krijgen, en b) overeenkomstig strenge sectorale normen op het gebied van professionele toewijding, alles in het werk hebben gesteld om ervoor te zorgen dat bepaalde werken en andere materialen waarvoor de rechthebbenden hun de nodige toepasselijke informatie hebben verstrekt, niet beschikbaar zijn,
Artikel 17 lid 5 luidt: Bij het bepalen of de dienstverlener zijn verplichtingen uit hoofde van lid 4 is nagekomen en in het licht van het evenredigheidsbeginsel moet onder meer rekening worden gehouden met de volgende elementen: a) het type, het publiek en de omvang van de diensten en het soort werken of andere materialen die door de gebruikers van de dienst zijn geüpload; en b) de beschikbaarheid van passende en doeltreffende middelen en de kosten daarvan voor dienstverleners.
Deze richtlijn heeft geen gevolgen voor rechtmatig gebruik, zoals op grond van uitzonderingen of beperkingen waarin het Unierecht voorziet, en leidt niet tot de identificatie van individuele gebruikers, noch tot de verwerking van persoonsgegevens, tenzij overeenkomstig Richtlijn 2002/58/EG en Verordening (EU) 2016/679.
”Algoritme”
Artikel 17 lid 4 van de richtlijn inzake auteursrechten in de digitale eengemaakte markt luidt: Als geen toestemming wordt verleend, zijn aanbieders van een onlinedienst voor het delen van content aansprakelijk voor niet-toegestane handelingen van mededeling aan het publiek, met inbegrip van het beschikbaar stellen voor het publiek, van auteursrechtelijk beschermde werken en andere materialen, tenzij de dienstverleners aantonen dat zij: a) alles in het werk hebben gesteld om toestemming te krijgen, en b) overeenkomstig strenge sectorale normen op het gebied van professionele toewijding, alles in het werk hebben gesteld om ervoor te zorgen dat bepaalde werken en andere materialen waarvoor de rechthebbenden hun de nodige toepasselijke informatie hebben verstrekt, niet beschikbaar zijn, en in ieder geval c) na ontvangst van een voldoende onderbouwde melding van de rechthebbenden, prompt zijn opgetreden om de toegang tot de werken en andere materialen in kwestie te deactiveren of deze van hun websites te verwijderen, en alles in het werk hebben gesteld om toekomstige uploads ervan overeenkomstig punt b) te voorkomen.
Artikel 17 lid 9 luidt (gedeeltelijk): Wanneer rechthebbenden verzoeken om de toegang tot hun specifieke werken of andere materialen te deactiveren of die specifieke werken of andere materialen te verwijderen, motiveren zij de redenen voor hun verzoek naar behoren.
”Toestemming”
Artikel 17 lid 7 van de richtlijn inzake auteursrechten in de digitale eengemaakte markt luidt (gedeeltelijk): De samenwerking tussen de aanbieders van een onlinedienst voor het delen van content en de rechthebbenden leidt niet tot het voorkomen van de beschikbaarheid van door gebruikers geüploade werken of andere materialen die geen inbreuk maken op het auteursrecht en naburige rechten.
Artikel 17 lid 9 luidt (gedeeltelijk): Aanbieders van een onlinedienst voor het delen van content delen hun gebruikers in hun voorwaarden mee dat zij werken en andere materialen kunnen gebruiken op grond van uitzonderingen of beperkingen op het auteursrecht en naburige rechten waarin het Unierecht voorziet.
”Parodie”
Artikel 17 lid 7 van de richtlijn inzake auteursrechten in de digitale eengemaakte markt luidt: De samenwerking tussen de aanbieders van een onlinedienst voor het delen van content en de rechthebbenden leidt niet tot het voorkomen van de beschikbaarheid van door gebruikers geüploade werken of andere materialen die geen inbreuk maken op het auteursrecht en naburige rechten, ook niet wanneer deze werken of andere materialen vallen onder een uitzondering of beperking. De lidstaten zorgen ervoor dat gebruikers in elke lidstaat kunnen gebruikmaken van elk van de volgende bestaande uitzonderingen of beperkingen wanneer zij door gebruikers van onlinediensten voor het delen van content gegenereerde content uploaden en beschikbaar maken: a) citaat, kritiek, recensie; b) gebruik voor een karikatuur, parodie of pastiche.
”Klacht”
Artikel 17 lid 9 van de richtlijn inzake auteursrechten in de digitale eengemaakte markt luidt (gedeeltelijk): De lidstaten voorzien erin dat aanbieders van onlinediensten voor het delen van content een doeltreffend en snel klachten- en beroepsmechanisme invoeren dat beschikbaar is voor de gebruikers van hun diensten in geval van geschillen over het deactiveren van de toegang tot of het verwijderen van door hen geüploade werken of andere materialen. Klachten die in het kader van het in de eerste alinea bedoelde mechanisme worden ingediend, worden onverwijld behandeld en besluiten om geüploade content ontoegankelijk te maken of te verwijderen, worden onderworpen aan menselijke toetsing. De lidstaten voorzien er ook in dat er voor geschillen mechanismen voor buitengerechtelijke geschillenbeslechting beschikbaar zijn. Deze mechanismen maken het mogelijk dat geschillen onpartijdig worden beslecht en ontnemen de gebruiker niet de door de nationale wetgeving geboden rechtsbescherming, onverminderd de rechten van gebruikers om een beroep te doen op efficiënte rechtsmiddelen. Met name zorgen de lidstaten ervoor dat de gebruikers toegang hebben tot een rechtbank of een andere bevoegde rechterlijke instantie om het gebruik van een uitzondering of beperking op het auteursrecht en naburige rechten te laten gelden.
”Nog zo’n twee jaar”
Artikel 26 van de richtlijn inzake auteursrechten in de digitale eengemaakte markt luidt (gedeeltelijk): Deze richtlijn is van toepassing op alle werken en andere materialen die op of na … [24 maanden na de datum van inwerkingtreding van deze richtlijn] door het nationale recht op het gebied van auteursrechten worden beschermd.
Artikel 29 luidt (gedeeltelijk): De lidstaten doen de nodige wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen in werking treden om uiterlijk op … [24 maanden na de datum van inwerkingtreding van deze richtlijn] aan deze richtlijn te voldoen. Zij stellen de Commissie daarvan onverwijld in kennis.
”Nederland tégen”
Statement of the Netherlands, Luxembourg, Poland, Italy and Finland to point 39 of the CRP I agenda of 20 February 2019 regarding the DIRECTIVE OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL on copyright in the Digital Single Market. The objectives of this Directive were to enhance the good functioning of the internal market and to stimulate innovation, creativity, investment and production of new content, also in the digital environment. The signatories support these objectives. Digital technologies have radically changed the way content is produced, distributed and accessed. The legislative framework needs to reflect and guide these changes. However, in our view, the final text of the Directive fails to deliver adequately on the above-mentioned aims. We believe that the Directive in its current form is a step back for the Digital Single Market rather than a step forward. Most notably we regret that the Directive does not strike the right balance between the protection of right holders and the interests of EU citizens and companies. It therefore risks to hinder innovation rather than promote it and to have a negative impact the competitiveness of the European Digital Single Market. Furthermore, we feel that the Directive lacks legal clarity, will lead to legal uncertainty for many stakeholders concerned and may encroach upon EU citizens’ rights. We therefore cannot express our consent with the proposed text of the Directive.