VRIJDAG 30 MEI 2025 Afgelopen dinsdag heeft de Eerste Kamer gestemd over een wetsvoorstel dat vooral gericht was op criminele motorbendes. Het wetsvoorstel was een initiatief van Tweede Kamerleden afkomstig uit vijf fracties, namelijk VVD, CDA, SGP, ChristenUnie en PvdA. Zij hebben dit initiatief zeven jaar geleden genomen. Inmiddels staan de laatste twee fracties niet meer achter het initiatief en zouden zij daarom dat initiatief nu niet meer genomen hebben. Had de stemming afgelopen dinsdag dan niet kunnen worden voorkomen?
INITIATIEFVOORSTEL Wetsvoorstellen kunnen worden ingediend door de regering en door de Tweede Kamer, zie artikel 82 Grondwet. Veruit de meeste worden ingediend door de regering. De regering mag een door haar ingediend voorstel intrekken zolang het nog niet door de Eerste Kamer is aangenomen, zie artikel 86 Grondwet. Het wetsvoorstel waarover afgelopen dinsdag is gestemd was echter niet ingediend door de regering maar door de Tweede Kamer. Een wetsvoorstel dat wordt ingediend door de regering heet regeringsvoorstel; een wetsvoorstel dat wordt ingediend door de Tweede Kamer heet initiatiefvoorstel. Als het afgelopen dinsdag om een regeringsvoorstel zou zijn gegaan, dan had de regering de stemming kunnen voorkomen door het wetsvoorstel in te trekken. Het was echter een initiatiefvoorstel.
AANHANGIG Regeringsvoorstellen worden geschreven door (de ambtenaren van) een of meer ministers. Initiatiefvoorstellen zijn daarentegen geschreven door een of meer Tweede Kamerleden. Deze voorstellen worden ‘aanhangig gemaakt’ bij de Tweede Kamer, zie artikel 82 Grondwet. Het initiatiefvoorstel van afgelopen dinsdag is in 2018 geschreven en aanhangig gemaakt bij de Tweede Kamer.
TWEEDE KAMER Dit ‘aanhangig maken’ gebeurt doordat het wetsvoorstel naar de voorzitter van de Tweede Kamer wordt gestuurd, zie artikel 9.21 van het Reglement van Orde van de Tweede Kamer der Staten-Generaal (hieronder afgekort tot RvO II). Behandeling in de Tweede Kamer mag pas nadat de Raad van State er een advies over heeft gegeven, zie artikelen 9.23 en 9.22 RvO II. Na die behandeling volgt de stemming. Over het initiatiefvoorstel dat afgelopen dinsdag in stemming was bij de Eerste Kamer is in de Tweede Kamer al in juni 2020 gestemd. Onder andere dankzij de stemmen van de fracties van PvdA, ChristenUnie, VVD, CDA en SGP is het daar toen aangenomen.
EERSTE KAMER Voor de vaststelling van een wet is nodig dat het voorstel voor die wet in Tweede Kamer én in Eerste Kamer is aangenomen, zie artikel 81 Grondwet. Het wetsvoorstel van afgelopen dinsdag is daarom ook ingediend bij de Eerste Kamer en hier in behandeling genomen. Deze behandeling bestaat bijvoorbeeld uit het stellen van vragen over het wetsvoorstel door Eerste Kamerleden. Bij een regeringsvoorstel worden vragen gesteld aan een minister of staatssecretaris; het is ook de bewindspersoon die deze vragen dan beantwoordt. Bij een initiatiefvoorstel worden de vragen gesteld aan en beantwoord door een of meer Tweede Kamerleden. In de regel zijn dat de Kamerleden die het initiatiefvoorstel bij de Tweede Kamer hebben ‘aanhangig’(gemaakt); dat waren er bij het wetsvoorstel van afgelopen dinsdag vijf, namelijk één uit elk van de vijf genoemde fracties. De meerderheid van de Tweede Kamer kan in plaats daarvan andere Tweede Kamerleden opdracht geven om het wetsvoorstel ‘te verdedigen’, zie artikel 9.26 RvO II. Dat is enkele maanden geleden gebeurd omdat de Tweede Kamerleden van PvdA en ChristenUnie niet langer achter het initiatief staan. Alleen Tweede Kamerleden van SGP, VVD en CDA hebben de verdediging op zich genomen.
MEERDERHEID (1) Konden de fracties van PvdA en ChristenUnie het wetsvoorstel niet gewoon intrekken zodat er in de Eerste Kamer niet meer over gestemd kon worden? Nee, dat konden zij niet. Zelfs als het initiatief in 2018 uitsluitend door leden van deze fracties zou zijn genomen, konden zij dat niet. Als een initiatiefvoorstel eenmaal is aangenomen door de Tweede Kamer en ingediend bij de Eerste Kamer, dan kan het alleen nog worden ingetrokken door de meerderheid van de Tweede Kamer, zie artikel 86 Grondwet. En PvdA en ChristenUnie houden slechts 28 van de 150 Tweede Kamerzetels!
MEERDERHEID (2) Het wetsvoorstel dat vooral gericht is op criminele motorbendes en afgelopen dinsdag bij de Eerste Kamer in stemming werd gebracht, is hier echter niet aangenomen. Het is verworpen. Weliswaar stemden CDA, VVD, SGP en JA21 vóór, maar de andere aanwezige fracties (o.a. PvdA en ChristenUnie) stemden tegen. De vóór-stemmers houden slechts 21 van de 75 Eerste Kamerzetels!
BRONNEN Naast bovenstaande artikelen uit Grondwet en Reglement van Orde van de Tweede Kamer der Staten-Generaal zijn geraadpleegd de website eerstekamer.nl, het boek Het Nederlandse parlement, auteurs: P.P.T. Bovend’Eert en H.R.B.M. Kummeling, Wolters Kluwer: 2024, en de NRC van 20 mei jl.
Mr. Leon
Volgend blog verschijnt op vrijdag 13 juni!