VRIJDAG 26 APRIL 2024 Afgelopen zaterdag heeft het Huis van Afgevaardigden van de Verenigde Staten een maatregelenpakket aangenomen voor militaire en financiële steun aan Oekraïne. Een zeer ruime meerderheid stemde vóór. De stemming werd al maanden geleden verwacht. Het lijkt erop dat de voorzitter van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden het echter pas afgelopen zaterdag in stemming wilde brengen. Hij wordt Speaker of the House genoemd. Beschikt de voorzitter van de Nederlandse Tweede Kamer ook over zulke bevoegdheden?
PLENAIR Net als in ons land worden in Amerika voorstellen eerst in een parlementaire commissie behandeld en volgt daarna de plenaire behandeling ervan en de stemming erover. Het bepalen van de dag waarop een voorstel plenair wordt behandeld en in stemming wordt gebracht is een voorbeeld van de regeling van werkzaamheden.
REGELING VAN WERKZAAMHEDEN De regeling van werkzaamheden is in Nederland een bevoegdheid van de Tweede Kamer zelf. Dus niet van haar voorzitter. Het zijn de 150 Tweede Kamerleden die bij meerderheid besluiten over de regeling van werkzaamheden, zie artikel 8.8.1. Reglement van Orde (van de Tweede Kamer).
VOORSTELLEN De Tweede Kamervergadering waarop de regeling van werkzaamheden aan de orde is vindt in het algemeen eenmaal in de week plaats. De voorzitter doet dan wél voorstellen, maar dat mogen individuele Kamerleden ook doen, zie artikel 8.8.1.
ONDERVOORZITTERS Voordat de voorzitter zijn voorstellen doet, voert hij vaak eerst overleg in het Presidium. Het Presidium bestaat uit hem en alle ondervoorzitters van de Tweede Kamer, zie artikel 3.5 Reglement van Orde. Er zijn zes ondervoorzitters, afkomstig uit zes verschillende fracties (vooral de grotere).
CONCLUSIE In ons land beschikt de voorzitter van de Tweede Kamer dus niet over de bevoegdheid om te beslissen over wanneer voorstellen plenair worden behandeld en in stemming worden gebracht.
BENOEMING De Speaker in de VS wordt trouwens net als de voorzitter van de Tweede Kamer in Nederland benoemd door de Kamerleden, zie artikel 61 van onze Grondwet en Section 2 van de Constitution of the United States. Een Kamermeerderheid beslist daarover. In ons land worden ook de andere leden van het Presidium – de ondervoorzitters – door en uit de Tweede Kamer benoemd, zie artikelen 3.6 van het Reglement van Orde.
KAMERLID Zoals hierboven bleek heeft de Speaker meer bevoegdheden. Maar er zijn meer verschillen. Ik noem er hier twee. Ten eerste eist onze grondwet dat de voorzitter een Kamerlid is, in Amerika is dat niet het geval. Tot nu toe was echter elke Speaker een Kamerlid.
PARTIJLEIDER Ten tweede wordt in Amerika degene die tot Speaker is benoemd ook ‘leader of the body’s majority party’. De majority party is zijn eigen partij. Huidige Speaker Mike Johnson is dus ook leader of the body’s Republican party geworden. Weliswaar is een ander Republikeins Kamerlid – Steve Scalise – ‘House Majority Leader’, maar dat wordt gezien als de ‘second highest position in House Republican leadership’, zo staat het op de website van het Huis van Afgevaardigden. In Nederland daarentegen is de Kamervoorzitter niet de leider van zijn partij in die Kamer. Een Kamervoorzitter volgt in de praktijk bij stemmingen juist wat zijn fractie stemt.
BRONNEN Behalve de hierboven genoemde bronnen zijn geraadpleegd: NRC van afgelopen maandag; Eric Janse de Jonge, Amerikaans staatsrecht, 2012 (Wolf Legal Publishers), bladzijde 121; P.P.T. Bovend’Eert en H.R.B.M. Kummeling, Het Nederlands parlement, 2017 (Wolters Kluwer), bladzijden 192 en 193; Wikipedia (zoekwoord: Speaker of the United States House of Representatives).
Mr. Leon
Volgend blog verschijnt volgende week vrijdag 3 mei.