VRIJDAG 3 MEI 2024 Vorige week zaterdag was het Koningsdag en in die week hebben 3372 mensen een Koninklijke onderscheiding ontvangen vanwege hun bijzondere verdiensten voor de samenleving: ze kregen een lintje. Wat is zo’n lintje en is de ontvanger van een lintje daardoor van adel geworden?
LINTJE Het lintje is van textiel in de kleuren blauw, wit en oranje. Daaraan is een metalen kruis vastgemaakt. Lintje met kruis moet links op de borst ter hoogte van de oksel worden gedragen. Dragen mag trouwens alleen bij speciale gelegenheden. Een lintje zonder metalen kruis (zogenaamd draaginsigne) mag in principe op alle dagen worden gedragen.
KB Een lintje is een Koninklijke onderscheiding. De onderscheiding is koninklijk, omdat het besluit waarbij iemand deze onderscheiding krijgt een Koninklijk Besluit is. Een Koninklijk Besluit – afgekort tot KB – is een besluit dat door de Koning en een of meer ministers is ondertekend, zie artikel 47 Grondwet. Elke verlening van zo’n onderscheiding wordt gepubliceerd in de Staatscourant.
ORANJE-NASSAU Lintjes zijn er in verschillende orden. Zo kan men bijvoorbeeld een lintje ontvangen in de Orde van de Nederlandse Leeuw of een lintje in de Orde van Oranje-Nassau, zie Wet instelling van de Orde van de Nederlandse Leeuw en de Wet instelling van de Orde van Oranje-Nassau. Een snelle blik op de speciale editie van de Staatscourant van vrijdag 26 april maakt duidelijk dat veruit de meeste mensen een lintje in de Orde van Oranje-Nassau hebben ontvangen.
OFFICIER Lintjes zijn er in verschillende graden. In de Orde van Nassau-Nassau zijn er zes graden: Ridder Grootkruis, Grootofficier, Commandeur, Officier, Ridder en Lid, zie artikel 6 van het Reglement op de Orde van de Nederlandse Leeuw en de Orde van Oranje-Nassau. De eerstgenoemde (Ridder Grootkruis) is de hoogste graad en de laatstgenoemde (Lid) is de laagste. Een snelle blik op de Staatscourant van vorige week vrijdag maakt duidelijk dat de meeste mensen de graad van Lid, Ridder of Officier hebben ontvangen. Uitreiking van een lintje gebeurt vaak door de burgemeester, zie artikel 16 van het Reglement.
VERDIENSTELIJK Zo’n lintje wordt verleend aan iemand die ‘zich jegens de maatschappij op bijzondere wijze verdienstelijk heeft gemaakt’, zie artikel 1 Wet instelling van de Orde van Oranje-Nassau. Dat is iemand die ‘zich geruime tijd ten bate van de samenleving heeft ingespannen of anderen heeft gestimuleerd dan wel een of meer opvallende prestaties heeft geleverd of werkzaamheden heeft verricht die voor de samenleving een bijzondere waarde hebben’, zie artikel 2 van het Reglement. In bovengenoemde editie van de Staatscourant wordt globaal vermeld waarom iemand een lintje heeft ontvangen, zoals ‘voor verdiensten op het terrein van waterhuishouding’. Lang zittende volksvertegenwoordigers (Kamerleden, Statenleden en gemeenteraadsleden) ontvangen automatisch een lintje, al is dat wel pas na afloop van hun politieke carrière, zie artikel 14 van het Reglement.
MISDRIJF Het lintje vervalt als de ontvanger onherroepelijk is veroordeeld tot een gevangenisstraf van ten minste een jaar, zie artikel 11 Wet instelling Orde van Oranje-Nassau.
ADELLIJK? Zijn nu al die duizenden ontvangers van een lintje van de Orde van Oranje-Nassau van adel geworden?
BARON Van adel, adellijk of tot de adeldom horend zijn mensen die een adellijke titel of een adellijk predicaat mogen voeren, zie de Wet op het adeldom en de daarop gebaseerde regelgeving. De Nederlandse adellijke titels zijn prins, hertogin, markies, gravin, burggraaf, barones en ridder. De ridders in de Orde van Oranje-Nassau zijn geen ridder in de zin van de Wet op het Adeldom! Er zijn ook mensen die geen adellijke titel hebben, maar toch van adel zijn: zij mogen het predicaat jonkheer of jonkvrouw voeren.
WET OP DE ADELDOM Hoe wordt iemand van adel? Adeldom is erfelijk. De vader geeft het door aan zijn kinderen. Hoe werd de eerste van de adellijke voorvaderen adellijk? Adeldom wordt verleend bij Koninklijk Besluit, zie artikel 1 Wet op de adeldom. Zoals hierboven is gezegd wordt ook een lintje verleend bij Koninklijk Besluit, Dat beide bij Koninklijk Besluit worden verleend, zegt op zichzelf echter weinig, want er zijn zoveel besluiten die per KB worden genomen. Zo gebeurt ook de benoeming van een burgemeester per KB, maar daardoor wordt die persoon niet van adel (en ontvangt trouwens evenmin een lintje).
VERHEFFING? Verlenen van adeldom gebeurt door verheffing, inlijving of erkenning, zie artikel 2 Wet op de adeldom. Verheffing is uitsluitend mogelijk voor leden van het Koninklijk Huis; inlijving is uitsluitend mogelijk voor mensen die al tot een buitenlandse adel behoren; erkenning is uitsluitend mogelijk voor mensen die bewijzen dat ze al vóór 1795 tot de ‘inheemse adel’ behoorden. Geen verheffing, inlijving of erkenning dus door ontvangst van een lintje in de Orde van Oranje-Nassau! De ontvanger van een lintje gaat dus niet bij de Nederlandse adel horen. Evenmin mogen zijn (of haar) kinderen het lintje dragen, ook niet na overlijden van de ontvanger van het lintje. Het lintje met daaraan het metalen kruis moet na overlijden zelfs worden teruggegeven, want het is in bruikleen van het Rijk.
Mr. Leon
Volgend blog verschijnt volgende week vrijdag 10 mei.