Asielzoeker en andere vreemdelingen aan het werk

VRIJDAG 28 APRIL 2023 Vorige week dinsdag heeft de rechtbank in Arnhem een streep gezet door de maximumtermijn die een asielzoeker jaarlijks mag werken, zo schreef NRC. Mag een vreemdeling dan niet zomaar aan het werk in ons land?

VERBLIJF Nee! Sowieso moet hij hier mógen zijn. Hij moet dus rechtmatig verblijf hebben, zie artikel 8 van de Wet arbeid vreemdelingen. Wie hier verblijft zonder rechtmatig verblijf, verblijft illegaal. Of iemand rechtmatig verblijft, staat in artikel 8 van de Vreemdelingenwet.

WAV Rechtmatig verblijf is volgens de Wet arbeid vreemdelingen noodzakelijk, maar is niet voldoende om te mogen werken. De Amerikaanse toerist die ons land bezoekt voor de tulpen van de Keukenhof, de haven van Rotterdam, de Dam in Amsterdam of de wolven op de Veluwe, mag dat niet combineren met een baantje als pizzakoerier of vakkenvuller. Hoewel zijn verblijf rechtmatig is, mag hij hier toch niet aan het werk, zie artikel 2 WAV.

UWV Daarvoor is een speciale vergunning nodig. Dat kan een tewerkstellingsvergunning of een gecombineerde vergunning voor verblijf en arbeid zijn. Een tewerkstellingsvergunning is voor mensen die hier al (mochten) verblijven voordat ze aan het werk gaan; deze vergunning wordt afgegeven door het UWV. Een gecombineerde vergunning is voor mensen die hier nog niet (mochten) verblijven voordat ze aan het werk gaan; deze vergunning wordt afgegeven door het ministerie van justitie en veiligheid. Zie artikel 2 WAV en artikel 1 Regeling uitvoering WAV 2022. Dit blog gaat NIET over zelfstandigen.

‘ARBEID VRIJ’ Soms is geen speciale werkvergunning nodig en volstaat een gewone verblijfsvergunning. Dat is het geval als iemand een verblijfsvergunning heeft waarop (door het ministerie!) is vermeld ‘arbeid vrij toegestaan’, zie artikel 4 WAV.

UNIEBURGERS Sommige mensen hebben zelfs geen verblijfsvergunning nodig om hier te mogen werken. Al wie namelijk de nationaliteit heeft van een land van de Europese Unie – Unieburgers geheten – mag hier zonder meer aan het werk. Zie de artikelen 1, 3 en 4 van de Verordening van de EU betreffende het vrije verkeer van werknemers binnen de Unie. Er zijn 27 EU-landen. Dat is heel het vaste land van West-Europa, maar EU-landen zijn ook de skandinavische landen en veel landen in Oost-, Zuid- en Midden-Europa. Ook gezinsleden die geen Unieburger zijn kunnen dit recht hebben.

ASIELZOEKERS Een asielzoeker mag hier ook werken. Zolang zijn asielprocedure loopt, zolang hij die hier te lande mag afwachten en zolang hij gedurende die tijd opvang krijgt van het COA. Er is voor zijn werk een tewerkstellingsvergunning van het UWV nodig. Zo’n vergunning kan pas worden afgegeven als zijn asielaanvraag een half jaar in behandeling is, zie artikel 6.2 lid 1 sub a van het Besluit uitvoering WAV 2022.

BESLUIT UITVOERING WAV Eenmaal aan het werk mag hij hooguit 24 weken per jaar werken. Dat is minder dan de helft. In de andere 28 weken van het jaar mag hij niet werken. Het UWV moet een tewerkstellingsvergunning weigeren als die wordt gevraagd voor die andere weken. Zie artikel 6.2 lid 1 sub b van het Besluit uitvoering WAV 2022.

RECHTBANK ARNHEM Maar de Arnhemse rechtbank heeft op 18 april jl. een uitspraak gedaan waarin klip en klaar staat dat deze regeling niet (meer) verbindend is want in strijd is (gekomen) met artikel 15 lid 1 en 2 van de Opvangrichtlijn van de Europese Unie. Daarom vernietigt de rechtbank het besluit van het UWV om een tewerkstellingsvergunning voor de 28 andere weken van het jaar te weigeren. Het UWV moet nu een nieuw besluit nemen met inachtneming van de uitspraak van de rechtbank.     

TERECHTE UITSPRAAK? Zal de uitspraak van de Arnhemse rechtbank stand houden in hoger beroep? Zullen andere rechtbanken gelijkgezinde uitspraken gaan doen? Dat is nog maar de vraag. Het is namelijk niet zo dat in de Opvangrichtlijn klip en klaar staat dat asielzoekers het hele jaar moeten kunnen werken of dat zij dat in elk geval langer dan 24 weken moeten kunnen doen. In artikel 15 van deze richtlijn staat slechts dat een lidstaat ervoor moet zorgen dat asielzoekers ‘daadwerkelijke toegang tot de arbeidsmarkt’ hebben. En zoals dat met elke richtlijn van de EU het geval is, is een richtlijn slechts ‘verbindend ten aanzien van het te bereiken resultaat’ en wordt elke lidstaat zelf ‘de bevoegdheid gelaten vorm en middelen te kiezen’ om dat resultaat te bereiken, zie artikel 288 van het Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie. Een richtlijn moet daarom altijd in nationaal recht worden omgezet. In ons land is dat o.a. gebeurd in de Wet arbeid vreemdelingen en het daarop gebaseerde Besluit uitvoering WAV 2022. De richtlijn dateert trouwens uit 2011 en is al jaren vóór 2022 omgezet in soortgelijke regelingen als het Besluit uitvoering WAV 2022. Bij de omzetting van een richtlijn heeft elke lidstaat dus een zekere vrijheid. Maar die vrijheid kent haar grenzen. Bij de omzetting mogen die grenzen niet worden overschreden. Als die grenzen bij de omzetting toch worden overschreden, dan kunnen particulieren die daardoor benadeeld zijn de rechter vragen om de nationale regeling onverbindend te verklaren (voor zover nodig). Bij de Opvangrichtlijn zijn die grenzen hier dat de lidstaat moet zorgen voor ‘daadwerkelijke toegang tot de arbeidsmarkt’. In de Arnhemse rechtszaak heeft een asielzoeker de rechter gevraagd om het maximum van 24 weken in het Besluit uitvoering WAV onverbindend te verklaren, omdat dit strijdig zou zijn met de verplichting van de overheid om te zorgen voor een daadwerkelijke toegang tot de arbeidsmarkt is. In beginsel is het volgens vaste rechtspraak zo dat een rechter een nationale regeling alleen onverbindend kan verklaren als de EU-richtlijn voldoende helder, nauwkeurig en onvoorwaardelijk is geformuleerd. Alleen dan kan die richtlijn rechtstreekse werking hebben in een geschil tussen overheid en burger. Ik denk niet dat de formulering van artikel 15 Opvangrichtlijn daaraan voldoet. Ook niet als bij de uitleg van die formulering ‘effectieve toegang tot de arbeidsmarkt’ wordt ingelezen (zoals de Arnhemse rechtbank doet). Mijn voorspelling is dan ook dat de uitspraak geen stand zal houden in hoger beroep en evenmin zal worden overgenomen door andere rechtbanken in het land. Natuurlijk kan de regering er altijd toe overgaan om het Besluit uitvoering WAV 2022 aan te passen.

(Mr. Leon)

Volgend blog: op of voor 26 mei

Of lees over twee weken een nieuw blog op http://privaatrechtpraktijk.nl