Jeudi, le 29 mars 2018. De Franse regering bereidt een wetsvoorstel voor waarin het amendementsrecht van het parlement aanzienlijk wordt beperkt; dit wetsvoorstel zal waarschijnlijk begin mei worden ingediend (1). In dit deel van mijn bijdrage gaat het over het geldend amendementsrecht. In het tweede deel gaat het over het wetsvoorstel.
Parlement Het nationale Franse parlement bestaat net als de Nederlandse Staten-Generaal uit twee kamers: Assemblée nationale (Tweede Kamer) en Sénat (Eerste Kamer) (2).
Totstandkoming van een wet Zowel in Frankrijk als in Nederland moeten beide kamers worden betrokken bij de vaststelling van wetten (3). De Franse regering mag een wetsvoorstel bij elke kamer indienen (4); de Nederlandse regering mag een wetsvoorstel alleen bij de Tweede Kamer indienen (5).
Amendement Een amendement is een wijziging van het wetsvoorstel zoals dat door de regering is ingediend. In het Franse parlement hebben beide kamers een amendementsrecht (6), terwijl dat recht in het Nederlandse parlement is voorbehouden aan de Tweede Kamer (7).
Frans amendement Beide kamers in Frankrijk kunnen het wetsvoorstel van de regering wijzigen. Elke kamer kan andere wijzigingen aanbrengen. Daardoor kan het wetsvoorstel dat in de ene kamer wordt aangenomen verschillen van het wetsvoorstel dat in de andere kamer is aangenomen. Ter illustratie: de regering dient het wetsvoorstel in bij de Assemblée nationale; deze kamer wijzigt artikel 3; vervolgens gaat het gewijzigde wetsvoorstel naar de Sénat; de Sénat wijzigt artikel 4 en neemt de wijziging van artikel 3 al dan niet over. De artikelen 3 en 4 verschillen daardoor in de aangenomen versies van het wetsvoorstel. In dat geval wordt het wetsvoorstel zoals het door de Sénat is aangenomen, nogmaals behandeld in de Assemblée nationale. Enzovoorts. Als beide kamers twee keer verschillende versies hebben aangenomen, wordt een commissie ingesteld die bestaat uit leden van beide kamers, van elke kamer evenveel: commission mixte paritaire. Taak van deze commissie is om tot een gemeenschappelijke versie van het wetsvoorstel te komen. Vervolgens wordt in beide kamers over die versie gestemd. Nu kan het gebeuren dat het de commissie niet lukt om tot een gemeenschappelijke versie te komen of dat die versie vervolgens niet in beide kamers wordt aangenomen. De regering mag in dat geval de Sénat buiten spel zetten en het aannemen van het wetsvoorstel alleen van de Assemblée nationale laten afhangen (8). Er zijn uitzonderingen op het recht van de regering om de Sénat buiten spel te zetten (9). De Nederlandse regering kan de Eerste Kamer nooit buiten spel zetten (10).
Beperkingen aan het geldend amendementsrecht Het Frans amendementsrecht is in het geldend recht niet onbeperkt. Ontoelaatbaar is ten eerste het amendement dat leidt tot minder belastinginkomsten of tot meer overheidstaken (charge publique) (11). Ontoelaatbaar is ook het amendement dat geen onderwerp is dat door een parlementaire moet worden geregeld (n’est pas du domaine de la loi), hetzij nooit (12) hetzij na parlementaire goedkeuring (13), dit ter beoordeling van de Kamervoorzitter en de regering (14). Ook ontoelaatbaar is het amendement als er geen verband bestaat tussen de materie van het amendement en die van het wetsvoorstel; een indirect verband voldoet (15). Ten slotte is ontoelaatbaar het amendement dat na opening van het plenaire debat wordt ingediend (16). Verder mag de regering verlangen dat alleen wordt gestemd over de amendementen die de regering heeft overgenomen; in dat geval wordt evenmin over de afzonderlijke artikelen van het wetsvoorstel gestemd en wordt in plaats daarvan het hele wetsvoorstel in een keer in stemming gebracht (17). Een amendement moet schriftelijk worden ingediend en zijn voorzien van een summiere motivering (18).
Het Nederlandse amendementsrecht is ook niet onbeperkt, maar wel veel minder beperkt dan het Franse nu al is. Het amendement is in Nederland slechts ontoelaatbaar, indien het een strekking heeft tegengesteld aan die van het voorstel van wet, of indien er tussen de materie van het amendement en die van het voorstel geen rechtstreeks verband bestaat, dit ter beoordeling van de Kamer (19). Deze beperking staat bovendien niet in de Grondwet of in een parlementaire wet, maar is opgenomen in een regeling die de Tweede Kamer zelf heeft vastgesteld (20).
NOTEN
1: Dagblad Le Monde 14 maart 2018
2: Artikel 24 Constitution en artikel 51 Grondwet
3: Artikel 45 Constitution en artikel 81 Grondwet
4: Artikel 45 Constitution
5: Artikel 83 Grondwet
6: Artikel 44 Constitution
7: Artikelen 84 en 85 Grondwet
8: Artikel 45 Constitution
9: Artikel 46 Constitution
10: Artikel 81 Grondwet
11: Artikel 40 Constitution
12: Artikel 41 Constitution
13: Artikel 41 juncto 38 Constitution; zie over ”met parlementaire goedkeuring” ook mijn eerdere bijdrage Veel slechtere arbeidsvoorwaarden voor treinpersoneel buiten Frans parlement om
14: En bij geschil tussen regering en Kamervoorzitter door de Conseil constitutionnel, artikel 41 Constitution
15: Artikel 45 Constitution
16: Artikel 13 Loi organique 2009/403 du 15 avril 2009 relative à l’application des articles 34-1, 39 et 44 de la Constitution; zie ook artikel 44 Constitution
17: Artikel 44 Constitution
18: Artikel 13 Loi organique 2009/403 du 15 avril 2009 relative à l’application des articles 34-1, 39 et 44 de la Constitution
19: Artikel 97 Reglement van Orde van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
20: Artikel 72 Grondwet
Eén antwoord op “Het amendementsrecht van het Franse parlement: deel I”