VRIJDAG 31 MEI 2024 Aanstaande donderdag zijn de Europese verkiezingen. Dat zijn de verkiezingen van het Europees Parlement. Wie in ons land mag stemmen bij de Tweede Kamerverkiezingen, mag dat ook bij de verkiezingen voor het Europees Parlement (EP). Het EP is het parlement van de Europese Unie. Waarop stem je eigenlijk als je daarvoor gaat stemmen?
WAAROM STEMMEN? Maar allereerst: waarom zou je eigenlijk stemmen voor het EP? Uit mijn laatste twee blogs bleek immers dat het EP (veel) minder op het Europese niveau bepaalt wie deel uitmaakt van de regering en wat de inhoud is van de wetten dan het Nederlandse parlement dat doet op het nationale niveau. Helemaal waar, maar het EP is zeker niet zonder invloed. Bovendien worden voor de andere organen van de EU geen verkiezingen gehouden waarvoor je als gewone burger je stem kan uitbrengen!
31 VAN DE 720 Je brengt je stem uit voor het Europees Parlement. Dat gaat straks 720 leden tellen. Maar de kiezers in Nederland kunnen daarvan slechts 31 aanwijzen, zie het Besluit van de Europese Raad van 22 september 2023 inzake de samenstelling van het EP. Die 31 zijn er trouwens twee meer geworden dan nu nog het geval is.
BUITENLANDSE KIEZER Die ‘je’ in ‘je brengt je stem uit’, zijn dat alleen maar de mensen die in ons land mogen stemmen bij Tweede Kamerverkiezingen? Nee, want ook iemand met een nationaliteit van een ander EU-land maar die wél in ons land woont mag hier zijn stem uitbrengen op een van de ‘Nederlandse’ kandidaten, zie artikel Y3 van de Kieswet. Nederlanders die in een ander land van de EU wonen, mogen trouwens alleen maar hun stem uitbrengen op een ‘Nederlandse’ kandidaat als ze officieel verklaren dat ze niet gaan stemmen op een kandidaat in hun woonland, zie artikel Y6.
BUITENLANDSE KANDIDAAT Hebben de kiezers in alle landen dezelfde kandidatenlijsten en kandidaten waaruit ze kunnen kiezen? Nee. Integendeel zelfs: die zijn namelijk in elk land totaal verschillend. Elk land heeft namelijk zijn eigen kandidatenlijsten en zijn eigen kandidaten waarop de kiezer aldaar zijn stem kan uitbrengen. Iemand mag zich namelijk slechts in één land verkiesbaar stellen. Je kunt in ons land dus geen stem uitbrengen op iemand die bijvoorbeeld óók in Duitsland of België kandidaat is. De kandidaten waarop in een land kan worden gestemd, hoeven trouwens niet in dat land te wonen of de nationaliteit van dat land te hebben. Uit de kandidatenlijsten voor Nederland blijkt trouwens dat het overgrote deel van de kandidaten wél in ons land woont en is het aannemelijk dat ze ook de Nederlandse nationaliteit bezitten.
VOORKEURSTEM In sommige landen kun je alleen maar je stem uitbrengen op een kandidatenlijst. In andere landen kun je stemmen op een individuele kandidaat die op een kandidatenlijst staat: je brengt dan een voorkeurstem uit.Ieder land mag dat zelf bepalen, zie de Europese Akte. In Nederland kun je stemmen op een individuele kandidaat. In ons land valt een kandidatenlijst trouwens bijna altijd samen met de lijst van één partij. Een kandidatenlijst is hier dus de lijst van één partij. In Nederland bepalen de kiezers dus niet alleen welke partijen hoeveel zetels krijgen, maar dankzij hun voorkeurstem ook voor welke kandidaten van die partijen dat het geval is, zie artikel Y23a Kieswet.
LEEFTIJD De kiezer moet in ons land 18 jaar of ouder zijn.Een land mag zelf bepalen wat de minimumleeftijd is voor kiezers, zie weer de Europese Akte. In ons land is dat bepaald op 18 jaar, zie artikel Y4 Kieswet. Het had ook een hogere of een lagere leeftijd mogen zijn.
KIESDREMPEL Als er genoeg anderen op dezelfde kandidatenlijst als jij hebben gestemd, krijgt die lijst een zetel in het EP. Wat is genoeg? In ons land is dat als er van alle hier uitgebrachte stemmen 1/31e deel op die lijst zijn uitgebracht, want er zijn 31 zetels te ‘vergeven’ en voor ons land geldt geen kiesdrempel. In sommige andere landen geldt er echter wel een kiesdrempel, hetzij omdat zo’n land dat zelf wil, hetzij omdat het van de EU moet. Voor de grote landen geldt er namelijk een verplichting tot een kiesdrempel, zie de Europese Akte.
BRONNEN Waar hierboven sprake is van de Europese Akte is bedoeld de Akte betreffende de verkiezing van de vertegenwoordigers in het Europees Parlement door middel van rechtstreekse algemene verkiezingen; Brussel, 20 september 1976(inclusief wijzigingen). Geraadpleegd is ook F. Amtenbrink & H.H.B. Vedder, Recht van de Europese Unie, Boom Juridisch: 2022.
Mr. Leon
Volgend blog: volgende week vrijdag 7 juni.