VRIJDAG 7 JUNI 2024 Het einde van de kabinetsformatie komt in zicht. De fractieleiders van de formerende partijen zijn al dagenlang druk met het verdelen van de ministersposten en hebben zo goed als zeker hun namenlijstje al een tijdje klaarliggen, aldus dagblad NRC afgelopen woensdag. Als iemand die gevraagd wordt om minister te worden daarmee instemt en vervolgens door screening en hoorzitting in de Tweede Kamer heen komt, is zij of hij dan ‘echt’ minister geworden?
BESLUIT Nee. Om minister te worden, moet je namelijk ook nog worden benoemd. Voor die benoeming is een schriftelijk besluit nodig. Is het de Tweede Kamer die dit besluit neemt?
KONINKLIJK BESLUIT Nee. Ministers worden bij koninklijk besluit benoemd, zie artikel 43 Grondwet. Een koninklijk besluit wordt ondertekend door de Koning, zie artikel 47 Grondwet. Is de handtekening van de Koning voldoende?
MEDEONDERTEKENING Nee. Er is ook een contraseign nodig, dat wil zeggen een medeondertekening. Die medeondertekening komt hier van de nieuwe minister-president, zie artikel 48 Grondwet. Naar alle waarschijnlijkheid wordt Dick Schoof de nieuwe minister-president of te wel premier. Ook zijn handtekening moet dus onder het koninklijk besluit staan waarmee ministers worden benoemd. Is daarmee de minister ‘echt’ minister geworden? Ja.
BEËDIGING? Beëdiging van de nieuwe ministers is namelijk niet nodig om ‘echt’ minister te worden. Beëdiging is het ten overstaan van de Koning afleggen van een eed, dan wel een verklaring en belofte, van zuivering en het trouw zweren of beloven aan de Grondwet en een getrouwe vervulling van het ministersambt, zie artikel 49 Grondwet.
BORDESSCÈNE? Na beëdiging vindt op dezelfde dag de bordesscène plaats. Dat is de presentatie van alle ministers met in hun midden de Koning op de trappen van (waarschijnlijk) Paleis Huis ten Bosch in Den Haag. Hiervan wordt altijd een officiële foto gemaakt die de dag erna in alle dagbladen staat. Het is niet nodig om aanwezig te zijn bij de bordesscène om ‘echt’ minister te worden.
REGERINGSVERKLARING? Daarvoor is ook de regeringsverklaring niet nodig. De regeringsverklaring is de presentatie van het nieuwe kabinet in het parlement en bij die presentatie worden de hoofdlijnen van het regeringsbeleid voor de komende kabinetsperiode uiteengezet.
EN DE PREMIER? Het koninklijk besluit van benoeming dat is ondertekend door Koning en nieuwe minister-president voldoet dus voor de benoeming van een minister. Maar wat is nodig voor de benoeming van de nieuwe minister-president of te wel premier?
DIE OOK PER KB Ook daarvoor is nodig en voldoende een koninklijk besluit dat is ondertekend door de Koning en de minister-president, zie artikelen 47 en 48 Grondwet. Wordt hier met de minister-president de zittende premier bedoeld? De zittende minister-president is sinds twaalf jaar Mark Rutte. Nee, het is niet de zittende premier. In artikel 48 Grondwet wordt met de minister-president bedoeld de beoogde minister-president. Het is dus de beoogde premier die zijn eigen benoemingsbesluit medeondertekent!
RUTTE I Toen Mark Rutte tweeënhalf jaar geleden minister-president werd van het kabinet Rutte IV, was het Rutte die zijn eigen benoemingsbesluit medeondertekende. Mark Rutte was toen echter al minister-president, namelijk van het kabinet Rutte III. Dat is het verschil met Dick Schoof straks: hij zal bij de medeondertekening van zijn eigen benoemingsbesluit nog geen minister-president zijn. Dat wordt hij pas door die medeondertekening. Diezelfde situatie deed zich bij Mark Rutte in 2010 voor. Rutte werd toen minister-president van het kabinet Rutte I. Hij medeondertekende zijn eigen benoemingsbesluit, terwijl hij bij het plaatsen van zijn handtekening nog geen premier was.
BRONNEN Naast bovenstaande grondwetsartikelen zijn geraadpleegd P.P.T. Bovend’Eert & H.R.B.M. Kummeling, Het Nederlandse parlement, Wolters Kluwer: 2017; P.P.T. Bovend’Eert e.a., Tekst & Commentaar Grondwet en Statuut, Wolters Kluwer: 2018.
Mr. Leon
Volgende week vrijdag 14 juni weer een nieuwe bijdrage!