VRIJDAG 30 SEPTEMBER 2022 In de afgelopen weken is in de media uitgebreid bericht dat het voor (gewone) Russen moeilijker is geworden om een visum te krijgen. Wat is eigenlijk een visum? Wat zijn de Nederlandse visumregels? Hoe luiden die regels voor Russen?
TOESTEMMING Een visum is een soort van vergunning dat de regering van een land aan een buitenlander geeft voor een kort durend verblijf of reis in haar land. Een visum van een EU-land staat zo’n verblijf hooguit 90 dagen toe (drie maanden dus), maar de toestemming kan ook voor een kortere duur zijn. Om te controleren dat de visumhouder niet te lang in het land verblijft, wordt bij aankomst een datumstempel in zijn paspoort geplaatst. Men kan ook vragen om een visum voor een niet aaneengesloten periode; met zo’n visum kan de visumhouder meerdere keren in- en uitreizen gedurende die periode.
VISUMPLICHTIG Er zijn buitenlanders die geen visum nodig hebben. Zo hebben de burgers uit de andere EU-landen geen visum nodig voor Nederland of een ander EU-land. EU-landen zijn de 27 landen die de Europese Unie vormen. Ook buiten de EU zijn er landen waarvan de ‘onderdanen’ geen visum nodig hebben voor Nederland (en vrijwel alle andere EU-landen). Zoals Australië, Canada, de VS, Japan, Brazilië en bijvoorbeeld Oekraïne. De lijst met landen wier onderdanen wél een visum nodig hebben – de visumplichtige landen – is trouwens een stuk langer. Dat zijn bijna alle Afrikaanse landen, Turkije, China, Indonesië, Papoea-Nieuw-Guinea, Suriname en bijvoorbeeld Rusland.
VISUM KORT VERBLIJF Zo’n visum heet visum kort verblijf. Een visum is trouwens niet genoeg voor een kort verblijf of reis. De buitenlander moet namelijk ook aan een aantal (andere) voorwaarden voldoen. Tijdens zijn gehele verblijf moet hij bijvoorbeeld een reisverzekering hebben voor medische kosten, over voldoende middelen van bestaan (geld) beschikken en een retourticket hebben (of de terugreis op andere manier zeker gesteld hebben). Ook onderdanen van landen die geen visum nodig hebben, moeten aan deze voorwaarden voldoen. Voor EU-burgers gelden geen voorwaarden; voor hun familieleden gelden andere en gunstigere voorwaarden.
VISUMCODE Regels die over de visumafgifte gaan staan niet in Nederlandse wetten. Dat betekent trouwens niet dat er geen wettelijke regels bestaan die over visumafgifte gaan. Ze bestaan wel, ze staan in EU-wetten. Zoals de Schengengrenscode en de Visumcode. Zulke EU-wetten zijn vastgesteld door de wetgever van de EU; dat is het Europees Parlement en de Raad van Ministers. Het visum kort verblijf wordt ook Schengenvisum genoemd. De regels die over de afgifte van het Schengenvisum gaan zijn dan ook in (vrijwel) alle EU-landen hetzelfde.
TOEPASSEN VISUMCODE Een voorbeeld van zo’n regel is dat een visum wordt geweigerd als de aanvrager wordt beschouwd als een bedreiging van de openbare orde of de binnenlandse veiligheid (zie artikel 32 Visumcode). Deze regel geldt voor alle EU-landen die over een visumaanvraag beslissen. Dat wil echter nog niet zeggen dat zo’n EU-regel ook overal op dezelfde manier wordt toegepast. Uit berichten van deze week op de websites van Raam-op-Rusland (‘partner van Clingendael en Universiteit Leiden’) en van de NOS leid ik af dat op grond van deze regel de Baltische staten, Polen en Finland sommige Russische visumaanvragen altijd zullen weigeren. Andere EU-lidstaten zullen in zulke gevallen niet zo absoluut weigeren, en passen dan die regel dus anders toe.
TOERIST Volgens de Visumcode wordt een visum ook geweigerd als het doel van het verblijf niet vooraf is aangetoond met bewijsmiddelen. Dit is ook meteen de meest voorkomende reden voor weigering. Geoorloofde verblijfsdoelen zijn bijvoorbeeld toerisme,bezoek aan familie of vrienden, zaken, medische redenen en studie. De EU heeft met Rusland in 2007 een overeenkomst gesloten waardoor de afgifte van visa aan Russen werd versoepeld. Die versoepeling houdt bijvoorbeeld in dat er lagere eisen worden gesteld aan het bewijs waarmee het verblijfsdoel wordt aangetoond. Deze overeenkomst is op 6 september jl. door de EU ‘volledig opgeschort’. Zoals gezegd doen de Baltische staten, Polen en Finland daar nog een schepje bovenop: zij geven geen visa meer af aan Russen als hun verblijfsdoel toerisme, zaken, cultuur of sport is. Voor andere verblijfsdoelen, zoals bezoek aan familie en studie, gebeurt dat nog wel. Een visumhouder mag in (vrijwel) alle landen van de EU verblijven en reizen (voor zover dat nodig is voor het verblijfsdoel).
AANVRAAG Een visum moet worden aangevraagd. Dat moet gebeuren enkele maanden tot enkele weken voordat men aan de grens wil staan. De aanvraag is (deels) schriftelijk. Bij het consulaat of ambassade van het EU-land waar men (het langst) naar toe wil. In de meeste Afrikaanse landen, Turkije, China, Indonesië, Papoea-Nieuw-Guinea, Suriname en bijvoorbeeld Rusland staat een Nederlandse ambassade. De aanvraag hoeft altijd maar bij één EU-land te worden ingediend. Heel soms kan men zo’n visum ook nog aan de grens aanvragen.
HUMANITAIR In uitzonderingsgevallen kan een visum worden afgegeven op humanitaire gronden. Dan is er sprake van een humanitair visum. Het verblijfsdoel is dan niet aan de orde. Er zijn geen EU-regels voor afgifte of juist weigering van een humanitair visum, behalve hele vage. Daarom mag elk EU-land in de praktijk zelf bepalen wat die redenen zijn. Een EU-land kan daarin dus zijn eigen beleid voeren. De Baltische staten en Finland hebben volgens de berichtgeving op Raam-op-Rusland gezegd dat zij een humanitair visum voor gemobiliseerde Russen niet uitsluiten. Een houder van een humanitair visum mag alleen reizen en verblijven in het EU-land dat hem dat humanitair visum heeft gegeven. Niet ook in andere EU-landen dus. Dat is een verschil met het ‘gewone’ visum.
ASIEL Gemobiliseerde Russen – die zijn opgeroepen voor de oorlog in Oekraïne – kunnen ook asiel aanvragen. De regels voor het afgeven of weigeren van een asielvergunning staan zowel in nationale wetten als in EU-wetten (maar andere dan de Visumcode of Schengengrenscode). Volgens NRC van afgelopen dinsdag hebben de Baltische ministers al laten weten dat zij geen asiel zullen verlenen, terwijl daarentegen bijvoorbeeld de Duitse minister heeft gezegd asielverlening zeker niet uit te sluiten. Maar ja, het motto van de EU is dan ook: In Varietate Concordia.
Mr. Leon
Volgend blog: vrijdag 28 oktober