DINSDAG
19 FEBRUARI 2019 Afgelopen zondag is het eerste televisiedebat
gehouden voor de provinciale verkiezingen van 20 maart aanstaande.
Dat zijn de verkiezingen van de provinciale staten, het parlement dat
elke provincie heeft. De provincie is een bestuurslaag tussen
gemeenten en nationale overheid in, en gaat bijvoorbeeld over
openbaar vervoer en ruimtelijke ordening. Afgelopen zondag is echter
gedebatteerd over Nederland in Europa, het nationaal klimaatbeleid en
wie bereid is steun te verlenen aan Rutte-III. Provinciale
onderwerpen zijn niet aan bod gekomen. Wat is er aan de hand?
Eerste
Kamer Het was een debat tussen de lijsttrekkers van GroenLinks,
Forum voor Democratie, PvdA, CDA, VVD en D66, de lijsttrekkers voor
de Eerste Kamer. De Eerste Kamerverkiezing vindt plaats op 27 mei
aanstaande. Welke relatie is er tussen deze verkiezing en de
provinciale verkiezingen? De nieuwe Eerste Kamer wordt gekozen door
de leden van de twaalf provinciale staten die op 20 maart worden
gekozen (plus door Caribisch Nederland).
570
kiezers Op 27 mei
zullen daarom 570 statenleden
de 75 leden van de Eerste Kamer kiezen. Het ligt voor de hand dat een
statenlid stemt op een kandidaat-Kamerlid van de eigen partij: een
CDA-statenlid stemt op een kandidaat-Kamerlid van het CDA, een
GroenLinks-statenlid op een kandidaat-Kamerlid van GroenLinks,
enzovoorts. De Nederlandse inwoners van een provincie kiezen
de statenleden van hun provincie op 20 maart. Deze keuze is tevens
een keuze voor de (politieke samenstelling van de) Eerste Kamer vanaf
27 mei, al is dat dan ook een indirecte keuze. Dit is een
belangrijke reden dat in het kader van de provinciale verkiezingen
lijsttrekkers voor de Eerste Kamer met elkaar televisiedebatten
aangaan over nationale onderwerpen (die weinig of niets met
provinciaal beleid van doen hebben).
Burger
Eigenlijk brengt de burger op 20 maart dus twee stemmen uit: een voor
het provinciaal bestuur en een voor de Eerste Kamer. Het is
natuurlijk heel goed mogelijk dat een kiezer voor het provinciaal
bestuur op een kandidaat van de ene partij wil stemmen en voor de
Eerste Kamer op een kandidaat van een andere partij. Hij zal dan
moeten beslissen welke keuze voorrang krijgt, zoals ook de
Staatscommissie parlementair stelsel vorig jaar schreef in
haar eindrapport Lage Drempels, Hoge Dijken. Democratie en
rechtsstaat in balans (bladzijde 308). Toch is de staatscommissie
er geen voorstander van om de burger twee echte stemmen te geven, een
keer voor het provinciaal bestuur en een keer voor de Eerste Kamer.
De Staatscommissie is geen voorstander van directe verkiezing van de
Eerste Kamer (bladzijde 309).
7000
kiezers Directe verkiezing van de Eerste Kamer is natuurlijk niet
de enige oplossing van deze keuzestress. Een andere oplossing is om
de Eerste Kamer te laten kiezen door gemeenteraadsleden. Het is waar
dat de burgers ook de gemeenteraden kiezen, maar er zijn belangrijke
verschillen. Zo is het aantal gemeenteraadsleden veel groter (7000 in
plaats van 570) en worden in gemeenteraden veel meer
volksvertegenwoordigers gekozen voor (lokale) partijen die niet in de
Eerste Kamer zijn vertegenwoordigd.
Franse
Eerste Kamer Er zijn landen
waar de Eerste Kamer wordt
gekozen door de
gemeenteraadsleden. Bijvoorbeeld
Frankrijk; de senaat wordt
hier (vrijwel uitsluitend) gekozen door de gemeenteraadsleden.
Buitenlandse
kiezers De
staatscommissie is hier evenmin voorstander van, omdat buitenlandse
kiezers die hier wonen hun stem mogen uitbrengen voor de gemeenteraad
en op die manier indirect invloed krijgen op de samenstelling van de
Eerste Kamer (bladzijde 310), en dat is onwenselijk. Voor de
gemeenteraad zijn buitenlanders die uit de Europese Unie komen
sowieso kiesgerechtigd. Andere buitenlanders – bijvoorbeeld
vluchtelingen – kunnen ook kiesgerechtigd zijn; daarvoor moeten zij
in elk geval vijf jaar een verblijfsvergunning hebben. Wie als
buitenlander kiesgerechtigd is, mag zich ook kandidaat stellen voor
de gemeenteraad.
Electoraat
van Franse Eerste Kamer?
Hoe wordt daarover in Frankrijk gedacht? Buitenlanders die uit de
Europese Unie komten, zijn in Frankrijk – net als in Nederland –
kiesgerechtigd voor de gemeenteraad. Andere buitenlanders – zoals
vluchtelingen – komen
daarvoor niet in aanmerking,
anders dan in ons land. Hoe dan ook: de EU-kiezers hebben daardoor
indirect invloed op de samenstelling van de Franse Eerste Kamer, de
Sénat. Zij mogen zich ook kandidaat stellen voor de gemeenteraad.
Echter, de gemeenteraadsleden uit de EU mogen niet meedoen aan de
verkiezing van de Franse Eerste Kamer, Sénat.
BRONNEN:
Onderstaande
Franse wetsbepalingen zijn afkomstig van DILA. Constitution Version
consolidée
https://www.legifrance.gouv.fr/affichCode.do?cidTexte=LEGITEXT000006070239
au premier janvier 2019
”Eerste
Kamer”
Artikel
Q 1 van de Kieswet luidt (gedeeltelijk): De leden van de Eerste Kamer
worden gekozen door de leden van provinciale staten.
‘570
kiezers”
Artikel
B 2 van de Kieswet luidt: De leden van provinciale staten worden
gekozen door degenen die op de dag van de kandidaatstelling
ingezetenen zijn van de provincie, mits zij Nederlander zijn en op de
dag van de stemming de leeftijd van achttien jaar hebben bereikt.
”Burger”
Staatscommissie,
Eindrapport :LAGE DREMPELS, HOGE DIJKEN Democratie en rechtsstaat in
balans Eindrapport van de staatscommissie parlementair stelsel 2018
”7000
kiezers”
Artikel
B3 Kieswet (gedeeltelijk): Lid 1. De leden van de gemeenteraden
worden gekozen door degenen die op de dag van de kandidaatstelling
ingezetenen zijn van de gemeente en op de dag van de stemming de
leeftijd van achttien jaar hebben bereikt. Lid 2. Zij die geen
onderdaan van een lidstaat van de Europese Unie zijn, dienen om
kiesgerechtigd te zijn op de dag van de kandidaatstelling tevens te
voldoen aan de vereisten dat: a. zij rechtmatig in Nederland
verblijven op grond van artikel 8, onder a, b, c, d, e of l van de
Vreemdelinenwet 2000 of op grond van een verdrag tussen een
internationale organisatie en de Staat der Nederlanden inzake de
zetel van deze organisatie in Nederland, en b. zij onmiddellijk
voorafgaand aan de dag van de kandidaatstelling gedurende een
onafgebroken periode van ten minste vijf jaren ingezetene van
Nederland waren en beschikten over een verblijfsrecht als bedoeld
onder a, dan wel op grond van artikel 3 of artikel 6 van de Wet
toelating en uitzetting BES.
”Franse
Eerste Kamer”
Artikel
L280 Code électoral luidt: La composition du collège électoral
appelé à élire les sénateurs assure, dans chaque département, la
représentation des différentes catégories de collectivités
territoriales et de la diversité des communes, en tenant compte de
la population qui y réside.
Ce
collège électoral est composé :1° Des députés et des sénateurs
; 2° Des conseillers régionaux de la section départementale
correspondant au département et des conseillers de l’Assemblée de
Corse désignés dans les conditions prévues par le titre III bis du
présent livre ; 2° bis Des conseillers à l’assemblée de Guyane et
des conseillers à l’assemblée de Martinique ; 3° Des conseillers
départementaux ; 4° Des délégués des conseils municipaux ou des
suppléants de ces délégués.
Artikel
L284 luidt: Les conseils municipaux élisent parmi leurs membres dans
les communes de moins de 9 000 habitants :
–
un délégué pour les conseils municipaux de sept et onze membres ;
–
trois délégués pour les conseils municipaux de quinze membres ;
–
cinq délégués pour les conseils municipaux de dix-neuf membres ;
–
sept délégués pour les conseils municipaux de vingt-trois membres
;
–
quinze délégués pour les conseils municipaux de vingt-sept et
vingt-neuf membres.
Dans
le cas où le conseil municipal est constitué par application des
articles L. 2113-6 et L. 2113-7 du code général des collectivités
territoriales relatif aux fusions de communes dans leur rédaction
antérieure à la loi n° 2010-1563 du 16 décembre 2010 de réforme
des collectivités territoriales, le nombre de délégués est égal
à celui auquel les anciennes communes auraient eu droit avant la
fusion.
Artikel
L285 luidt: Dans les communes de 9 000 habitants et plus, tous les
conseillers municipaux sont délégués de droit.En outre, dans les communes de plus de 30 000
habitants, les conseils municipaux élisent des délégués
supplémentaires à raison de 1 pour 800 habitants en sus de 30 000.
”Buitenlandse
kiezers”
Artikel
B3 Kieswet luidt (gedeeltelijk): Lid 1. De leden van de gemeenteraden
worden gekozen door degenen die op de dag van de kandidaatstelling
ingezetenen zijn van de gemeente en op de dag van de stemming de
leeftijd van achttien jaar hebben bereikt. Lid 2. Zij die geen
onderdaan van een lidstaat van de Europese Unie zijn, dienen om
kiesgerechtigd te zijn op de dag van de kandidaatstelling tevens te
voldoen aan de vereisten dat: a. zij rechtmatig in Nederland
verblijven op grond van artikel 8, onder a, b, c, d, e of l van de
Vreemdelinenwet 2000 of op grond van een verdrag tussen een
internationale organisatie en de Staat der Nederlanden inzake de
zetel van deze organisatie in Nederland, en b. zij onmiddellijk
voorafgaand aan de dag van de kandidaatstelling gedurende een
onafgebroken periode van ten minste vijf jaren ingezetene van
Nederland waren en beschikten over een verblijfsrecht als bedoeld
onder a, dan wel op grond van artikel 3 of artikel 6 van de Wet
toelating en uitzetting BES.
Artikel
10 Gemeentewet luidt (gedeeltelijk): Lid 1. Voor het lidmaatschap van
de raad is vereist dat men ingezetene van de gemeente is, de leeftijd
van achttien jaar heeft bereikt en niet is uitgesloten van het
kiesrecht. Lid 2. Zij die geen onderdaan van een lidstaat van de
Europese Unie zijn, dienen tevens te voldoen aan de vereisten dat: a.
zij rechtmatig in Nederland verblijven op grond van artikel 8, onder
a, b, c, d, e of l van de Vreemdelinenwet 2000 of op grond van een
verdrag tussen een internationale organisatie en de Staat der
Nederlanden inzake de zetel van deze organisatie in Nederland, en b.
zij onmiddellijk voorafgaand aan de dag waarop de gemeenteraad
beslist over de toelating als lid tot de gemeenteraad gedurende een
onafgebroken periode van ten minste vijf jaren ingezetene van
Nederland waren en beschikten over een verblijfsrecht als bedoeld
onder a, dan wel rechtmatig in Nederland verbleven op grond van
artikel 3 of artikel 6 van de Wet toelating en uitzetting BES.
Artikel
10 Provinciewet luidt: Voor het lidmaatschap van provinciale staten
is vereist dat men Nederlander en ingezetene van de provincie is, de
leeftijd van achttien jaar heeft bereikt en niet is uitgesloten van
het kiesrecht.
”Electoraat
van Franse Eerste Kamer”
Artikel
LO 227-1 van de Code électoral luidt (gedeeltelijk): Les citoyens de
l’Union européenne résidant en France, autres que les citoyens
français, peuvent participer à l’élection des conseillers
municipaux dans les mêmes conditions que les électeurs français,
sous réserve des dispositions de la présente section.
Les
personnes mentionnées au premier alinéa sont considérées comme
résidant en France si elles y ont leurdomicile réel ou si leur résidence y a un caractère
continu. Pour l’application de la présente section, l’élection des
membres du Conseil de Paris est assimilée à celle des conseillers
municipaux.
Artikel
L228 luidt: Sont éligibles au conseil municipal tous les électeurs
de la commune et les citoyens inscrits au rôle des contributions
directes ou justifiant qu’ils devaient y être inscrits au 1er
janvier de l’année de l’élection.
Artikel
L228-1 luidt: Sont en outre éligibles au conseil municipal ou au
Conseil de Paris les ressortissants des Etats membres del’Union européenne autres que la France qui :
a)
Soit sont inscrits sur la liste électorale complémentaire de la
commune ;
b)
Soit remplissent les conditions légales autres que la nationalité
française pour être électeurs et être inscritssur une liste électorale complémentaire en France et
sont inscrits au rôle d’une des contributions directes de la commune
ou justifient qu’ils devaient y être inscrits au 1er janvier de
l’année de l’élection.
Artikel
LO286-1 luidt: Les conseillers municipaux et les membres du Conseil
de Paris qui n’ont pas la nationalité française ne peuvent ni être
membres à un titre quelconque du collège électoral sénatorial ni
participer à l’élection à ce collège de délégués, de délégués
supplémentaires et de suppléants.
Artikel
LO286-2 luidt: Dans les communes dont tous les conseillers municipaux
sont délégués de droit, les conseillers municipaux qui n’ont pas
la nationalité française sont remplacés au collège électoral des
sénateurs et lors de la désignation des délégués supplémentaires
et suppléants par les candidats français venant immédiatement
après le dernier candidat élu de la liste sur laquelle ils se sont
présentés à l’élection municipale.