Vrijdag 24 november 2017. Het dagelijks bestuur van een provincie heet gedeputeerde staten. Het bestaat uit de commissaris van de Koning en maximaal zeven anderen; die anderen heten gedeputeerden. In Zuid-Holland zijn er vijf gedeputeerden. Zij moeten de Nederlandse nationaliteit hebben en in Zuid-Holland wonen. Als ze lid zijn van provinciale staten – dat is het parlement van de provincie (zie ook mijn blog van 17 november) – moeten ze dat lidmaatschap beëindigen. Ze mogen evenmin gemeenteraadslid, wethouder of burgemeester zijn.
Commissaris van de Koning
De regering benoemt de commissaris van de Koning voor zes jaar en volgt daarbij in principe de aanbeveling van provinciale staten. Jaap Smit is in 2013 als commissaris in Zuid-Holland benoemd; zijn eerste termijn loopt dus tot 2019. De vorige provinciale staten hebben daarvoor een aanbeveling gedaan. De commissaris is de voorzitter van gedeputeerde staten. De vergaderingen zijn niet openbaar. Alle stukken die van gedeputeerde staten uitgaan moeten worden ondertekend door de commissaris en de secretaris.
Coalitieakkoord 2015
Elke nieuwe provinciale staten kiest en benoemt de gedeputeerden. Daaraan gaan onderhandelingen tussen de verschillende fracties in provinciale staten vooraf. Bij die onderhandelingen gaat het er vooral om tot afspraken te komen over het nieuwe beleid, en minder over wie de gedeputeerden worden. Er moet een coalitieakkoord tot stand komen tussen fracties die samen de meerderheid hebben in provinciale staten. In Zuid-Holland hebben VVD, CDA, D66 en SP elkaar gevonden in een coalitieakkoord met de naam Slimmer, schoner en sterker. Deze vier fracties bezitten 29 van de 55 zetels. Dat is dus een meerderheid, maar ondanks dat er vier partijen meedoen is het geen heel grote meerderheid! De fracties hebben niet lang over dit coalitieakkoord hoeven onderhandelen: provinciale verkiezingen waren op 18 maart 2015 en het akkoord was in mei al helemaal klaar, inclusief de keuze van de gedeputeerden die het gaan uitvoeren.
Voortgezette coalitie
Het zal er zeker mee te maken hebben gehad dat deze coalitie een voortzetting is van de vorige. Ook toen werd de coalitie gevormd door VVD, CDA, D66 en SP. Deze partijen bezaten in de vorige periode 28 van de 55 zetels; dat is een zetel minder dan nu. Er is wel meer ”onderling geschoven” met zetels: de VVD heeft twee zetels verloren terwijl D66 er twee en CDA er een heeft gewonnen. De verdeling van gedeputeerden over de partijen is dezelfde: twee voor VVD en voor de andere partijen elk een. Rik Janssen (SP) en Han Weber (D66) waren ook in de vorige coalitie gedeputeerden.
Vertrouwen
Gedeputeerden moeten het (politieke) vertrouwen hebben van provinciale staten. Niet alleen bij hun benoeming maar ook daarna. Anders moeten ze aftreden. Ze kunnen niet aanblijven zonder het vertrouwen van de meerderheid van provinciale staten. Provinciale staten kunnen ook het vertrouwen opzeggen in één van de gedeputeerden terwijl ze vertrouwen behouden in de andere gedeputeerden.
Juridische bronnen: Provinciewet artikelen 34, 35a, 35b en 10, 35c, 36, 49, 54, 59a, 61