VRIJDAG 26 MEI 2023 In Frankrijk is onlangs een wet aangenomen waarin de pensioenleeftijd wordt verhoogd van 62 naar 64 jaar. Daartegen was veel verzet, zowel in de samenleving als in het parlement. Waaruit bestond het parlementair verzet en is dat nu voorbij?
STAKINGEN Eerst even het maatschappelijk verzet. De Franse vakbeweging heeft in de afgelopen maanden diverse landelijke actiedagen georganiseerd waarop (massaal) werd gestaakt en gedemonstreerd. Dertien om precies te zijn. En op 6 juni a.s. staat de veertiende landelijke actiedag gepland!
LFI Verhoging van de pensioenleeftijd is sinds half april wettelijk geregeld. Toen is de Loi de financement rectificative de la sécurité sociale pour 2023 tot stand gekomen. Ik noem deze wet hier verder de Wet die de pensioenleeftijd verhoogt. Deze wet was een voorstel van de regering. Een wetsvoorstel dat uitgaat van de regering heet in Frankrijk projet de loi. Dit wetsvoorstel is besproken in de Franse Tweede Kamer; dat is de Assemblée nationale. De hele oppositie was zeer kritisch over het wetsvoorstel. Meeste kritiek kwam van de fractie van LFI (Jean-Luc Mélenchon’s partij).
ARTICLE 49 Tot een stemming is het in deze Kamer echter nooit gekomen, omdat de regering een beroep deed op article 49 van de Franse grondwet (de Constitution). Daarmee kan de regering een wetsvoorstel aannemen zonder dat de Assemblée nationale erover heeft gestemd. Op die manier kan ze de Assemblée nationale als medewetgever dus buiten spel zetten, zie hierover ook mijn blog van 20 januari jl. In de Nederlandse grondwet komt een soortgelijk artikel niet voor en kan de regering de Tweede Kamer onder gewone omstandigheden nimmer buiten spel zetten. Voor de totstandkoming van wetten is in ons land altijd parlementaire medewerking nodig, zowel van de Tweede Kamer als van de Eerste Kamer.
MOTION DE CENSURE Voor de oppositie in de Assemblée nationale was het beroep op article 49 aanleiding om een motie van wantrouwen tegen de regering in te dienen (motion de censure). De motie is half maart ingediend door de fractie Liot. Die fractie bestaat uit 22 leden. Het is dus een kleine fractie, want de hele Franse Tweede Kamer bestaat uit 577 Kamerleden. Volgens Wikipedia is het een fractie uit het politieke midden. Haar motie werd weliswaar verworpen, maar het scheelde niet veel: 278 Kamerleden steunden de motie, terwijl er 289 nodig waren om haar aan te kunnen nemen.
OPPOSITIE Als de hele oppositie de motie van wantrouwen zou hebben gesteund, was ze wél aangenomen. Waarom is dat niet gebeurd? Dat komt door de grote interne verschillen. De oppositie bestaat uit linkse én rechtse partijen. Linkse partijen zoals LFI steunden de motie eensgezind; ook het populistische Rassemblement national van Marine Le Pen deed dat. Deze partijen willen niet alleen een andere regering, maar zijn ook zeer tégen de Wet die de pensioenleeftijd verhoogt.
LR Een andere oppositiepartij, de centrumrechtse Les Républicains, steunde de motie echter niet eensgezind. Een aantal Republikeinen steunde de motie, maar de meerderheid van de fractie deed dat niet. Dit stemgedrag weerspiegelt de interne verdeeldheid binnen die partij over een hogere pensioenleeftijd. De meeste Republikeinen zijn daar namelijk voorstander van, al heel lang. Toch hebben negentien Republikeinen de motie van wantrouwen gesteund, toch nog een derde van de fractie (zie dagblad Le Figaro, laatst bijgewerkte digitale versie van 12 mei).
INTREKKING De motie van wantrouwen werd dus verworpen. Maar het parlementair verzet tegen de Wet die de pensioenleeftijd verhoogt blijkt ongebroken. Dezelfde fractie Liot die de motie van wantrouwen indiende wil nu een eigen wetsvoorstel indienen en volgende week woensdag bespreken in de Kamercommissie voor Financiën om het een week later (8 juni) in stemming te kunnen brengen in de plenaire vergadering van de Assemblée nationale. In dit wetsvoorstel wordt de verhoging van de pensioenleeftijd van 62 naar 64 jaar weer teruggedraaid. Voorstel is om de Wet die de pensioenleeftijd verhoogt in zoverre in te trekken.
INITIATIEFVOORSTEL Het wetsvoorstel van Liot is een initiatiefvoorstel (proposition de loi). In Frankrijk kunnen individuele Kamerleden wetsvoorstellen indienen, zie article 39 van de Franse grondwet. In Nederland hebben Tweede Kamerleden ook zo’n recht van initiatief, zie artikel 82 van onze grondwet.
LR REVISITED Hoe kansrijk is het initiatiefvoorstel van Liot? Dat zal vooral afhangen van de Republikeinse fractie, want de andere oppositiepartijen hebben al laten weten het wetsvoorstel unaniem te zullen steunen. Waarschijnlijk zal de Republikeinse fractie over dit voorstel evenmin eensgezind stemmen. Kwestieus is wel nog hoeveel fractieleden het zullen steunen. Enerzijds zou je kunnen menen dat een regering naar huis sturen met een motie van wantrouwen verder gaat dan een bestaande wet intrekken. Zo beschouwd zou de steun voor het wetsvoorstel wel eens groter kunnen uitvallen dan voor de motie van wantrouwen het geval was. Anderzijds hebben diverse Republikeinen die de motie van wantrouwen hebben gesteund al laten weten dat ze nog helemaal niet zeker weten of ze ook dit initiatiefvoorstel van Liot zullen steunen, o.a. omdat hierin niet wordt geregeld wat er moet gebeuren nadat de Wet die de pensioenleeftijd verhoogt is ingetrokken (Le Figaro 11 mei). On verra!
SÉNAT Voldoende steun voor het wetsvoorstel van Liot in de Assemblée nationale is voor de intrekking van de Wet die de pensioenleeftijd verhoogt trouwens niet genoeg, omdat daarvoor ook steun van de Sénat nodig is. De Sénat is de Eerste Kamer van Frankrijk. Die steun in de Sénat is niet erg waarschijnlijk. Deze Kamer heeft namelijk wél gestemd over de Wet die de pensioenleeftijd verhoogt en die wet met (zeer ruime) meerderheid aangenomen! Wat hiervan zij, het ligt voor de hand dat aanneming in de Assemblée nationale van het initiatiefvoorstel van Liot grote politieke impact zal hebben.
ARTICLE 40 De regering wil dan ook niet dat het initiatiefvoorstel van Liot in stemming wordt gebracht in de Assemblée nationale. Ze wil niet dat het wordt besproken in de Kamercommissie. Ze wil niet eens dat het wordt ingediend. Daarvoor kan article 40 van de Franse grondwet nuttig zijn. Volgens dit grondwetsartikel mag een Kamerlid geen wetsvoorstel indienen als haar voorgestelde wet zou leiden tot hogere overheidsuitgaven. Volgens de regering zou intrekking van de Wet die de pensioenleeftijd verhoogt tot miljarden hogere overheidsuitgaven leiden (Le Figaro 16 mei).
GEWOONTE Dit artikel staat weliswaar in de grondwet, maar het is een goed gebruik in de Assemblée nationale om hierop geen beroep te doen (Le Figaro 16 mei). Van alle initiatiefvoorstellen die in de afgelopen vijftien jaar zijn ingediend zou 80% hebben geleid tot hogere overheidsuitgaven (Le Figaro 25 mei). Regering en coalitiepartijen willen echter dat er nu wél een beroep wordt gedaan op article 40 en dat er dus van dit parlementaire gebruik wordt afgeweken. Dat wil ook de voorzitter van de Assemblée nationale, die Kamerlid is voor een coalitiepartij (Le Figaro 25 mei).
WIE BESLIST? Maar wie gaat er eigenlijk over? Wie mag beslissen dat het initiatiefvoorstel van Liot, waarin de Wet die de pensioenleeftijd verhoogt ingetrokken wordt, niet kan worden ingediend? In eerste instantie is dat de voorzitter van de (Kamer) commissie voor Financiën. Dat is Kamerlid Éric Coquerel. En Coquerel is Kamerlid voor ….. LFI. En laat LFI nou juist de meest uitgesproken tegenstander zijn van de Wet die de pensioenleeftijd verhoogt! Coquerel heeft nog geen besluit genomen, maar wel al verklaard dat hij vastbesloten is ‘à chercher des arguments pour déclarer le texte recevable’ (Le Figaro 15 mei). Zijn besluit wordt in de loop van volgende week verwacht.
NEDERLAND In de Nederlandse grondwet ontbreekt een artikel zoals article 40 Constitution, zie artikel 82 van onze grondwet. Ook in het Reglement van Orde voor onze Tweede Kamer ontbreekt zo’n bepaling, zie paragraaf 9.3 van dit reglement. Er zijn enkele gevallen waarin een initiatiefvoorstel grondwettelijk is uitgesloten, zoals erfopvolging, neerlegging van het koninklijk gezag, algemene begrotingswetten en het besluit tot mobilisatie. In alle andere gevallen moet een wetsvoorstel van een Kamerlid dus behandeld worden en in stemming worden gebracht (tenzij het Kamerlid haar voorstel inmiddels heeft ingetrokken).
Mr. Leon
Volgend blog: op of voor vrijdag 23 juni
Of kijk eens op privaatrechtpraktijk.nl